กลุ่มภราดรภาพมุสลิมภัยคุกคามต่อซาอุดิอาระเบีย Muslim Brotherhood Threats to Saudi Arabia

 

กลุ่มภราดรภาพมุสลิมภัยคุกคามต่อซาอุดิอาระเบีย

Muslim Brotherhood Threats to Saudi Arabia *[1]

โดย อดิ๊บ ยูซุฟ Adeeb Yusuf ** [2]

บทความนี้ได้ถูกตีพิมพ์ในวารสาร เอเชียพิจารณ์ ปีที่ 4, ฉ.8 (ธันวาคม 2560) หน้า 11-55

Abstract

Because of the turmoil in the Middle East that it has been shown to us through media was creating many questions out of it and had explained by many literatures competitively, what are the causes and the results of that chaos and conflict. This work focus on proposing and describing interactions in terms of conflict and cooperation between Saudi Arabia and Egypt as well as presenting insights of the threat of the Muslim Brotherhood movement in Egypt to Saudi Arabia. The background of the events that led to Saudi Arabia's mistrust of the Muslim Brotherhood and impacted to Saudi Arabia's foreign policy dynamic.  Emphasis on describing these phenomena through the Threat Assessment Neo-classical realist model and from Saudi's perspective caused by the clashes of Wahhabism versus Islamism as well as the impact of Islamism on the political and security system of Saudi Arabia. The author has studied that the understanding and assessment of the threat in Saudi Arabia foreign policy it is not just impacted by variables that is an international threat or only domestic threat but it also includes the concept of Islam that inseparable political concepts that Muslim states use it to govern their own state.

Keywords Muslim Brotherhood, Threat Assessment, Threat Perception, Saudi Arabia foreign policy.

  

บทคัดย่อ

            เนื่องจากความวุ่นวายในตะวันออกกลางถูกนำเสนอออกมาให้เราเห็นผ่านสื่อต่างๆและเกิดคำถามต่างๆที่ตามมา รวมถึงหนังสือและงานต่างๆที่พยายามจะอธิบายปรากฏการเหล่านั้นอย่างแข่งขันกันว่าอะไรคือสาเหตุและผลลัพธ์ของความขัดแย้งเหล่านั้น งานชิ้นนี้จะเน้นไปที่การนำเสนอและอธิบายปฏิสัมพันธ์ทั้งในด้านของความร่วมมือและความขัดแย้งระหว่าง ซาอุดิอาระเบียและอียิปต์เป็นหลัก รวมทั้งความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) ในอียิปต์ที่มีต่อซาอุดิอาระเบีย เหตุการณ์ต่างๆที่ทำให้ซาอุดิอาระเบียเกิดความหวาดระแวงต่อภัยคุกคามจากกลุ่มดังกล่าว ซึ่งส่งผลต่อพลวัตของนโยบายต่างประเทศซาอุดิอาระเบีย โดยจะอธิบายปรากฏการณ์เหล่านี้ผ่าน การประเมินภัยคุกคามตามตัวแบบทฤษฏีสัจนิยมคลาสสิคแนวใหม่ (Threat assessment Neo-classical realist model)  และประเมินภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบียจากการปะทะกันของแนวคิดทางศาสนาระหว่างแนวคิดวะฮาบี กับ แนวคิดอิสลามนิยม (Wahhabism vs Islamism) รวมถึงผลกระทบจากแนวคิดอิสลามนิยมในแบบของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ที่มีต่อระบบการเมืองของซาอุดิอาระเบีย ผู้เขียนได้ศึกษาพบว่าความเข้าใจและการประเมินภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบียที่เป็นที่มาของการดำเนินนโยบายต่างประเทศต่างๆนั้น มิใช่เพียงเกิดจากตัวแปรทีเป็นภัยคุกคามต่อการเมืองระหว่างประเทศ และภายในประเทศเท่านั้น แต่รวมไปถึงแนวคิดทางศาสนาอิสลามที่ไม่สามารถแยกออกจากแนวคิดทางการเมืองที่รัฐต่างๆในโลกมุสลิมใช้ในการจัดการทางสังคมในรัฐของตนเอง

คำสำคัญ กลุ่มภราดรภาพมุสลิม, การประเมินภัยคุกคาม, ความเข้าใจต่อภัยคุกคาม, นโยบายการต่างประเทศของซาอุดิอาระเบีย

  

เพื่อไม่ให้เกิดความสับสนผู้เขียนจึงขอชี้แจงไว้ก่อนว่า แนวคิดทางการเมืองและศาสนาของสำนักคิดวะฮาบี ที่ใช้ในการศึกษาและอธิบายปรากฏการณ์ต่างๆในงานชิ้นนี้ หมายถึง แนวคิดซึ่งถือเป็นแนวคิดอิสลามนิยมสายหนึ่งอย่างสำนักคิดวะฮาบีในประเทศซาอุดิอาระเบียที่ริเริ่มโดย มูฮัมหมัด อิบนุอัลวาฮับ (Muhammad ibn Abd al-Wahhab) และกลุ่มนักวิชาการทางศาสนาซึ่งให้การเกื้อกูลและสนับสนุนราชวงศ์ซาอูดตั้งแต่เริ่มก่อตั้งประเทศเป็นต้นมา และแนวคิดทางการเมืองและศาสนาของสำนักคิดอิสลามนิยมในงานชิ้นนี้ก็พึงหมายถึงแนวความคิดอิสลามนิยมในแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์

ภูมิหลังเหตุการณ์ที่ทำให้เกิดความหวาดระแวงต่อภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่ส่งผลต่อนโยบายต่างประเทศของซาอุดิอาระเบีย (2011-ปัจจุบัน)

เหตุการณ์ที่เป็นชนวนปะทุการคุกคามครั้งใหม่ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) ในอียิปต์ต่อซาอุดิอาระเบีย

                 เหตุการณ์ที่สำคัญในภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 2010 และยังไม่สิ้นสุดในปัจจุบันคงหนีไม่พ้นเหตุการณ์อาหรับสปริง (Arab Spring) คือปรากฏการณ์ที่เป็นสัญลักษณ์ของการเรียกร้องเสรีภาพของประชาชนในกลุ่มประเทศอาหรับ ที่มีสาเหตุของการเรียกร้องมาจากความยากจน ความไม่พอใจต่อระบอบการปกครองของรัฐบาล และผู้นำเผด็จการที่ปกครองประเทศมายาวนานภายใต้ระบบพรรคเดียวที่หยั่งรากลึกกับตัวบุคคลและครอบครัวของผู้นำมานานหลายศตวรรษ ซึ่งรูปแบบการปกครองเช่นนี้เป็นไปอยู่ในหลายๆประเทศในภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือ โดยผู้นำส่วนใหญ่จะทำการครอบครองและผูกขาดทรัพยากรของประเทศโดยเฉพาะน้ำมันไว้กับตนและพวกพ้อง รวมถึงความไม่เป็นธรรมในการกำกับดูแลประชาชนของรัฐ สภาพเศรษฐกิจที่ย่ำแย่ การว่างงานของคนหนุ่มสาว และการกระจายความเจริญที่ไม่ทั่วถึงทำให้ประชาชนในประเทศต่างๆที่มีระบอบการปกครองเช่นนี้ในภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือต้องประสบกับความอดอยากยากแค้นไปตามๆกัน ทำให้เกิดการลุกฮือเรียกร้องเสรีภาพจากภาครัฐโดยใช้รูปแบบของเทคโนโลยีการสื่อสารสมัยใหม่รวมตัวผู้ชุมนุมเข้าด้วยกันผ่านสื่อสังคมออนไลน์ และแม้การประท้วงในประเทศต่างๆอาจต้องเผชิญกับการตอบสนองรุนแรงจากภาครัฐ แต่ก็ไม่ทำให้ผู้ชุมนุมที่ใฝ่หาเสรีภาพนั้นย่อถ้อแต่อย่างใดกลับพร้อมใจกันเพื่อออกมาต่อต้านการผูกขาดอำนาจของผู้นำเผด็จการ (สุรพันธ์ 2014)

ชวนวนของเหตุการณ์อาหรับสปริงที่เกิดขึ้นในตูนีเซียในวันที่ 17 ธันวาคม ปี ค.ศ. 2010 ที่นาย มูฮัมหมัด บูอาซีซี (Mohamed Bouazizi) จุดไฟเผาตัวเองหน้าเทศบาลเมือง ซีดีบูซิด เนื่องจากก่อนหน้าเขาถูกจับกุมตัวในขณะที่ขายผลไม้บนถนนและถูกเจ้าหน้าที่คุกคามเสรีภาพและปฏิบัติต่อเขาด้วยความไม่เป็นธรรม การเรียกร้องของประชาชนชาวตูนีเซียได้เกิดขึ้นหลังจากการฆ่าตัวตายของเขาและบานปลายไปถึงการโค่นล้มรัฐบาลของ ประธานาธิบดี อาบีดีน เบนอาลี (Zine El Abidine Ben Ali) แห่งสาธารณรัฐตูนิเซียซึ่งครองตำแหน่งมาตั้งแต่วันที่ 7 พฤศจิกายน ปี ค.ศ. 1987 จากการเข้าสู่อำนาจด้วยการรัฐประหารที่ไม่มีการสูญเสียเลือดเนื้อชิงอำนาจจากประธานาธิบดี ฮะบีบ บูรกีบะฮ์ (Habib Bourguiba) ซึ่งถูกประกาศว่าไร้ความสามารถ ประธานาธิบดี อาบีดีน เบนอาลี ได้รับเลือกตั้งกลับมาดำรงตำแหน่งโดยได้รับเสียงส่วนใหญ่เกินร้อยละ 90 ทุกครั้ง ซึ่งความสำเร็จในการโค่นล้มประธานาธิบดีเผด็จการจากประเทศตูนีเซีย ได้ขยายวงกว้างไปยังประเทศอื่นๆข้างเคียงที่ต้องเผชิญกับบริบททางการเมืองและสภาพทางเศรษฐกิจที่ใกล้เคียงกันอย่าง อียิปต์ เยเมน ลิเบีย และซีเรีย เป็นต้น

ในอียิปต์ประชาชนจำนวนมากต้องเผชิญกับการกดขี่จากรัฐบาลเผด็จการของประธานาธิบดี ฮอสนี มูบารัค (Muhammad Hosni El Sayed Mubarak) และได้รับรู้ถึงความสำเร็จของการปฏิวัติโดยประชาชนในตูนิเซียชาวอียิปต์จึงได้แรงบันดาลใจจากความสำเร็จของประชาชนในตูนีเซียและได้พากันกระจายข่าวเรื่องการจัดการชุมนุมเรียกร้องของพวกเขาไปในสื่อสังคมออนไลน์ทำให้เกิดการรวมตัวของประชาชนชาวอียิปต์เป็นจำนวนกว่าหนึ่งล้านคนที่ได้ออกมารวมตัวกันในวันที่ 1 กุมภาพันธ์ ปี ค.ศ. 2011 โดยการสนับสนุนของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมเพื่อเรียกร้องให้ ประธานาธิบดี ฮอสนี มูบารัก ที่ดำรงตำแหน่งมานานถึง 29 ปี 120 วัน ลาออกจากตำแหน่ง (ทศพร 2014)  ซึ่งในตอนแรกประธานาธิบดี ฮอสนี มูบารัก ก็ได้ให้ข้อเสนอต่อผู้ชุมนุมว่าเขาจะโอนอำนาจของตนให้รองประธานาธิบดีและจะขออยู่ในตำแหน่งต่อไป แต่ท้ายที่สุดแล้วในวันที่ 18 ของการชุมนุมประธานาธิบดี ฮอสนี มูบารัก ก็ถูกบังคับให้ก้าวลงจากตำแหน่งโดยคณะกรรมาธิการทหารที่ตั้งมาบริหารประเทศชั่วคราว และถูกนำตัวเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมของอียิปต์ และถูกกักตัวนานเป็นเวลาถึง 6 ปี ก่อนที่ศาลอุทรของอียิปต์จะตัดสินให้พ้นผิดอย่างมีนัยในสมัยของรัฐบาลทหารประธานาธิบดีอับเดล ฟัตตะห์ อัลซีซี (Abdel Fattah el-Sisi) เนื่องจากก่อนหน้านั้นเขามีคดีคอรัปชั่นติดตัวและคดีการสังหารประชาชนผู้ชุมนุมประท้วงสูงถึง 239 รายในช่วงเหตุการณ์อาหรับสปริง แต่ในทางกลับกันอดีตประธานาธิบดี มูร์ซี (Mohamed Morsi) หลังจากถูกรัฐประหารโดย นายพล อัลซีซี เขาต้องเข้าไปอยู่ในคุกจากคำพิพากษาของศาลอียิปต์ที่สั่งให้จำคุก มูร์ซี เป็นเวลา 20 ปีหลังจากถูกตัดสินให้ลงโทษในข้อหาการสังหารผู้ประท้วงต่อรัฐบาลมูร์ซีปี ค.ศ. 2012-2013 จำคุก 15 ปีจากคดีการเป็นผู้นำจัดตั้งกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่มีแนวทางการดำเนินการและอุดมการณ์ที่ขัดกับกฎหมาย รวมถึงตัดสินให้จำคุก มูร์ซี อีก 25 ปีจากคดีที่เขาและพวกได้อำนวยความสะดวกและเปิดเผยเอกสารที่มีความอ่อนไหวทางความมั่นคงให้หน่วยสอดแนมของการตาร์

ประธานาธิบดี มูร์ซี เคยเป็นแกนนำกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์และได้รับการสนับสนุนอย่างล้นหลามจากผู้ชุมนุมในช่วงเหตุการณ์อาหรับสปริง และเป็นประธานาธิบดีคนแรกของอียิปต์ที่มาจากการเลือกตั้งในปี ค.ศ. 2012 หลังจากการประท้วงที่หนักหน่วงจนถึงการก้าวลงจากตำแหน่งของ ฮอสนี มูบารัก แม้ว่าเขาจะลาออกจากการเป็นสมาชิกกลุ่มภราดรภาพมุสลิมก่อนเข้ารับตำแหน่งประธานาธิบดีอย่างเป็นทางการ แต่ก็ใช่ว่าอุดมการณ์ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในตัวเขาจะหมดไปเห็นได้จากการที่ประธานาธิบดี มูร์ซี นำอุดมการณ์อิสลามนิยม (Islamism) ในแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมซึ่งเป็นแนวคิดหนึ่งที่อยู่ภายใต้กรอบแนวคิดใหญ่ของอิสลามการเมือง (Political Islam) ที่หมายถึงการตีความบทบัญญัติของศาสนาอิสลามให้มีบทบาทในการสร้างอัตลักษณ์และกิจกรรมทางการเมืองไม่ว่าในแนวคิดใดๆ(Voll, Sonn 2009) เช่น สำนักคิดวะฮาบีหัวรุนแรงซึ่งถือเป็นอิสลามนิยมสายหนึ่งในแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในซาอุดิอาระเบีย (Al-Ikhwan) ภายใต้การนำของ จูไฮมัน อัลโอทัยบี (Juhayman al-Otaybi) ซึ่งมีแนวคิดที่ขัดแย้งและต่อต้านกลุ่มวาฮะบีที่เกื้อกูลระบอบกษัตริย์ในซาอุดิอาระเบียและพยายามใฝ่หาการสถาปนารัฐอิสลามในรูปแบบของพวกเขารวมถึงกลายเป็นอุดมการณ์สูงสุดที่หนักแน่นให้กลุ่มอัลเคด้า (Al-Qaeda) และไอซิล (Islamic State of Iraq and the Levant: ISIL ) ในปัจจุบัน,  แนวคิดของสำนักวะฮาบีซึ่งก็ถือเป็นอิสลามนิยมอีกสายหนึ่งที่ริเริ่มโดย มูฮัมหมัด อิบนุอัลวาฮับ (Muhammad ibn Abd al-Wahhab) และกลุ่มนักวิชาการทางศาสนาซึ่งให้การเกื้อกูลและสนับสนุนราชวงศ์ซาอูดตั้งแต่เริ่มก่อตั้งประเทศเป็นต้นมา, แนวคิดอิสลามนิยมแนวโลกียวิสัย ของมูฮัมหมัด อาลี จินนาห์ (Muhammad Ali Jinnah)ในปากีสถาน และแนวคิดรวมกลุ่มอิสลามนิยม (Pan-Islamism) ของ จามาลุดดีน อัลอัฟกานี (Jamal ad-Din al-Afghani) เป็นต้น

อิสลามนิยมในแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์นั้นมีแนวคิดที่ยืดหยุ่นและพยายามปรับแนวคิดให้สอดคล้องกับบริบทของโลกยุคปัจจุบัน เช่น การปรับเปลี่ยนรูปแบบของรัฐอิสลามในอดีตซึ่งเป็นอาณาจักรไร้เขตแดนที่แน่นอนให้เป็นไปตามรูปแบบของรัฐ-ชาติสมัยใหม่ที่มีดินแดนและเขตแดนที่แน่นอน การเปลี่ยนแปลงรูปแบบของผู้ถือครองอำนาจอธิปไตยที่เคยเป็นของพระเจ้าและตำแหน่งของคอลีฟะห์นั้นถือเป็นตัวแทนของพระเจ้าในการใช้อำนาจอธิปไตยบนหน้าแผ่นดินในรัฐอิสลามมาเป็นการที่ให้ประชาชนเป็นเจ้าของอำนาจอธิปไตยและเลือกผู้แทนของตนเข้าไปบริหารปะเทศตามรูปแบบของระบบประชาธิปไตย รูปแบบการเข้าสู่อำนาจทางการเมืองทั้งในฝ่ายบริหารและนิติบัญญัติตามกระบวนการประชาธิปไตยแทนที่รูปแบบของสภาหัวหน้าชุมชน (Shura Council) ของรัฐอิสลามในอดีต พยายามจะปฏิรูปการจัดการทางสังคมและกฎหมายให้เป็นไปในรูปแบบของอิสลามตามบทบัญญัติของศาสนาแต่ก็มีการประนีประนอมประนอมไม่ได้ตีความตามตัวอักษรเพียงอย่างเดียวแบบสำนักคิดวะฮาบีของ มูฮัมหมัด อิบนุ อัลวาฮับ ในซาอุดิอาระเบีย กลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์นั้นมีดุดมการณ์สูงสุดที่ต้องการให้รูปแบบของฝ่ายบริหาร นิติบัญญัติ และตุลาการ นั้นมีความคล้ายคลึงกับรูปแบบของการปกครองของรัฐอิสลามในอดีต คือความพยายามที่จะทำให้ตำแหน่งของประธานาธิบดีนั้นเปรียบเสมือนตำแหน่งของคอลีฟะห์หรือกาหลิบที่เคยเกิดขึ้นในรัฐอิสลาม โดยจะเป็นผู้นำทั้งทางอาณาจักรซึ่งสอดคล้องกับตำแหน่งหัวหน้าฝ่ายบริหารในปัจจุบัน และศาสนจักรซึ่งสอดคล้องกับตำแหน่งสูงสุดของฝ่ายตุลาการในปัจจุบัน ซึ่งประธานาธิบดี มูร์ซี ก็ได้นำแนวคิดและอุดมการณ์เช่นนี้ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมไปปฏิบัติให้เห็นเป็นรูปธรรมมากขึ้น ซึ่งเราจะเห็นได้จากการรวบอำนาจฝ่ายบริหารและตุลาการให้อยู่ภายใต้อำนาจของตนจากการแก้ไขรัฐธรรมนูญดังจะกล่าวต่อไป ส่วนนโยบายที่เน้นในเรื่องของทางเศรษฐกิจตามบริบทของโลกยุคปัจจุบันที่เปลี่ยนไปให้ความสำคัญกับเศรษฐกิจมากกว่าความมั่นคงก็ได้แสดงออกมาให้เห็นในนโยบายแผนพลิกฟื้นเศรษฐกิจ 12 ปี (12-year economic Renaissance project) แต่ก็ยังไม่ลืมที่จะให้ความสำคัญกับบทบาทของอิสลามในการจัดการทางสังคมโดยการปฏิรูปสภาพทางสังคมและกฎหมายให้เป็นไปตามแนวทางและบทบัญญัติของศาสนาอิสลามที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์เห็นควรเห็นได้จากการแต่ตั้งให้นักวิชาการทางศาสนาของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมเข้ามามีส่วนร่วมในการแก้ไขรัฐธรรมนูญและกฎหมายลูกด้วย

ประธานาธิบดี มูร์ซี ได้ประกาศยึดหลักการที่ต้องการสร้างความปรองดองของกลุ่มคนที่มีแนวคิดหลากหลายภายในชาติ โดยสัญญาจะทำงานร่วมกับกลุ่มพลังทางการเมืองอื่นๆให้มากขึ้น และแถลงว่า “ข้าพเจ้าจะปกครองประเทศโดยยึดหลักมติมหาชนและอียิปต์จะเป็นประเทศประชาธิปไตย” แต่ในทางปฏิบัติของเขานั้นหาได้เป็นเช่นนั้นไม่ เนื่องจากประธานาธิบดี มูร์ซี ต้องเผชิญหน้าและการต่อรองทางอำนาจกับบรรดาผู้นำทหารที่ครองอำนาจการปกครองที่แท้จริงอยู่ในช่วงหลังการโค่นล้มประธานาธิบดี มูบารัค กองทัพได้กุมอำนาจไว้อย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาด ก่อนการเลือกตั้งก็ได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวหลังศาลรัฐธรรมนูญตัดสินให้ยุบสภานิติบัญญัติ ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่ให้อำนาจแก่ฝ่ายทหารในเรื่องการจัดสรรงบประมาณไปจนถึงการคัดเลือกสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญด้วยตนเอง และถ่ายโอนอำนาจนิติบัญญัติให้ไปอยู่ในมือของกองทัพ ด้วยบริบทเช่นนี้ มูร์ซี จึงต้องทำทุกวิถีทางในการเพิ่มพูนอำนาจให้ตนเองหลังการเข้าสู่ตำแหน่งประธานาธิบดี และให้เป็นไปตามอุดมการณ์ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่จะกล่าวอย่างละเอียดต่อไป โดยการที่พยายามจะยกระดับตนเองให้เป็นทั้งผู้ปกครองและผู้พิพากษา ตามรูปแบบของตำแหน่งผู้ปกครองสูงสุดของรัฐอิสลามในอดีตอย่างตำแหน่ง คอลีฟะห์ และมีแนวคิดและวิธีการเข้าสู่อำนาจและการปกครองรัฐที่เขาเชื่อว่าสอดคล้องกับบริบทรัฐ-ชาติปัจจุบัน ซึ่งเช่นนี้จะทำให้มูร์ซีเป็นผู้นำที่มีตำแหน่งและรูปแบบที่ใกล้เคียงมากที่สุดกับผู้นำในรัฐอิสลามที่เคยรุ่งโรจน์ในอดีต และอาจเป็นแบบอย่างให้รัฐในโลกมุสลิมอื่นๆ รวมทั้งอาจทำให้เกิดการตั้งคำถามถึงความชอบธรรมในตำแหน่งผู้ปกครองของซาอุดิอาระเบีย การกระทำเช่นนี้ของ มูร์ซี จึงอาจที่ถือว่าเป็นการคุกความอย่างมากต่อความชอบธรรมความเป็นผู้นำแห่งโลกมุสลิม และการคงไว้ซึ่ง สถานะเดิม (Status Quo) ของราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียซึ่งเป็นนโยบายหลักของรัฐบาลซาอุดิอาระเบียตลอดมาทั้งทางการเมืองภายในในและต่างประเทศ (Ansary 2008)

การแก้ไขรัฐธรรมของอียิปต์โดยกลุ่มภราดรภาพมุสลิมนั้นมีการสอดแทรกเนื้อหาของแนวคิด อิสลามนิยมในแบบฉบับกลุ่มตนเข้าไปเพื่อการครอบงำกระบวนการยุติธรรมให้อยู่ให้อำนาจของประธานาธิบดี อนุญาตให้นักนักวิชาการทางศาสนาโดยเฉพาะในสายของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมเข้าไปมีส่วนร่วมในกระบวนการร่างรัฐธรรมนูญ และในมาตราที่ 4 ของรัฐธรรมนูญอียิปต์ก็ได้กำหนดให้ตำแหน่งประธานาธิบดีได้รับการคุ้มครองและไม่ถูกละเมิดด้วยอำนาจใดๆในการกระทำที่เป็นไปเพื่อความราบรื่นในการปฏิรูปประเทศ ซึ่งในประเด็นนี้ได้สร้างความไม่พอใจให้กับประชาชนชาวอียิปต์เป็นจำนวนมาก ประกอบกับการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจของประเทศภายใต้รัฐบาล มูร์ซีนั้นไม่เกิดผลเห็นได้จากอัตราการว่างงานที่พุ่งขึ้นถึง 12.4% จาก 8.9% ในปีก่อนหน้า และมูลค่าการเติบโตของผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP) ลดลงจาก 5.0% เหลือเพียง 0.5% ตัวเลขเหล่านี้นั้นได้แสดงให้เห็นถึงปัญหาทางเศรษฐกิจของอียิปต์ที่รัฐบาลไม่สามารถแก้ไขได้ได้อย่างชัดเจน ซึ่งปัญหาทางเศรษฐกิจนี้ก็ได้รับผลกระทบมาจากการประท้วงของกลุ่มประชาชนบนท้องถนนที่มีความไม่พอใจกับรัฐบาลในเรื่องของประเด็นทางด้านกฎหมายรัฐธรรมนูญดังที่ได้กล่าวมาในช่วงการร่างรัฐธรรมนูญถึง 6 เดือนแรกหลังการเลือกตั้ง และต่อมาก็ได้นำไปสู่การชุมนุมขนาดใหญ่ในการขับไล่ ประธานาธิบดี มูร์ซี จากประชาชนของตนเองซึ่งเป็นการเปิดโอกาสให้กับผู้นำทหารอย่างพลเอก ซีซี ได้เขามาจัดการทำรัฐประหารยึดครองอำนาจจากรัฐบาลพลเรือนเพื่อความสงบในปี ค.ศ. 2013 และได้รับการสนับสนุนอย่างเด่นชัดจากรัฐบาลซาอุดิอาระเบียที่ไม่พอใจในตัวประธานาธิบดี มูร์ซี และการปกครองประเทศของกลุ่ม กลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่มีแนวคิดอุดมการณ์แบบอิสลามนิยมในแบบฉบับของตนที่มีความเป็นปฏิปักษ์กับสำนักคิดวะฮาบีของ มูฮัมหมัด อิบนุ อัลวาฮับ ในซาอุดิอาระเบียที่คอยเกื้อกูลปกป้องสถาบันกษัตริย์ให้มั่นคงเสมอมาตั้งแต่การจัดตั้งประเทศ โดยรัฐบาลซาอุดิอาระเบียได้ให้เงินทุนสนับสนุนรัฐบาลของนายพล ซีซี หลังการขึ้นสู่อำนาจสูงถึง 5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ  (Riedel 2013) ต่อมาในปี ค.ศ. 2014 ช่วงปลายรัชสมัยของกษัตริย์ อับดุลลอห์ บิน อับดัลอะซิซ อาล สะอูด พระองค์ได้ประกาศว่ากลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์นั้นเป็นกลุ่มผู้ก่อการร้าย และ ออกกฎหมายให้จำคุกเป็นเวลาถึง 20 ปีสำหรับประชาชนผู้พัวพันกลุ่มผู้ก่อการร้ายต่างๆในตะวันออกกลางนี้จึงกลายเป็นอีกสาเหตุที่เราจะเห็นได้ถึงความเกลียดชังระหว่างราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียและกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์

เราจะเห็นได้ว่ากลุ่มภราดรภาพมุสลิมนั้นเห็นด้วยกับผู้ชุมนุมในการขับไล่ผู้ปกครองประเทศที่เป็นเผด็จการออกไปจากประเทศอียิปต์และส่งเสริมในประเด็นเรื่องเสรีภาพและวิธีการเข้าสู่อำนาจแบบประชาธิปไตย แต่มีอุดมการณ์สูงสุดที่จะนำตำแหน่งผู้ปกครองแบบรัฐอิสลามในอดีตอย่างคอลีฟะห์ มาปรับใช้ในรูปแบบรัฐ-ชาติและการปกครองแบบสมัยใหม่ในแบบฉบับของกลุ่มตน ซึ่งนำไปสู่รูปแบบของผู้ปกครองที่มีความเป็นอำนาจนิยมสูงที่ประชาชนอียิปต์ส่วนใหญ่โกรธแค้นเป็นทุนเดิมจนทำให้เกิดการปฏิวัติก่อนหน้านี้กับรัฐบาลของ มูบารัค และในที่สุดการกระทำเช่นนี้ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ก็ได้ทำให้ประธานาธิบดี มูร์ซี ต้องถูกขับไล่โดยประชาชน และถูกรัฐประหารในที่สุด

โจเซฟ สติกลิตส์ (Joseph Stiglitz) นักเศรษฐศาสตร์ชาวอเมริกันซึ่งเป็นศาสตราจารย์ที่มหาวิทยาลัยโคลัมเบียและเป็นเจ้าของรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร์ กล่าวในบทความล่าสุดของเขา “โลกาภิวัตน์ของความไม่พอใจของเรา” (The Globalization of Our Discontent) โดยเขาเห็นว่าโลกาภิวัตน์เป็นสิ่งซึ่งควรจะเป็นประโยชน์ต่อทั้งประเทศที่พัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนา แต่กลับกลายเป็นสิ่งที่ถูกรังเกียจไปเกือบจะทั่วโลกแตกต่างกันไปในแต่ละบริบท และช่วงเวลา เนื่องจากความไม่เข้าใจ และกระแสจากความขัดแย้งทางการเมืองในยุโรปและสหรัฐอเมริกาในช่วงที่ผ่านมาที่ริเริ่มมาจากนายทุนที่เสียผลกำไร แต่ในกลุ่มประเทศนอร์ดิกซึ่งมีรูปแบบสังคมประชาธิปไตยที่ลึกซึ้งกลับเข้าใจและไม่มีปัญหาใดๆกับโลกาภิวัตน์ในสังคมของพวกเขาทุกระดับ เนื่องจากมีรูปแบบการคุ้มครองทางสังคมโดยเฉพาะสำหรับชนชั้นแรงงานเพื่อไม่ให้กลายเป็นเครื่องมือของนายทุนในการฉวยโอกาสเรียกร้องหาผลกำไร (Stiglitz 2017)

เหตุการณ์อาหรับสปริงในอียิปต์นั้นเป็นเหตุการณ์ที่ได้รับผลกระทบมาจากโลกาภิวัตน์ทำให้การปฏิวัติเกิดขึ้นและเป็นไปด้วยความง่ายดายรวดเร็ว แต่เมื่อ มูร์ซี เข้าสู่อำนาจทางการเมืองแล้ว เขาและพรรคพวกรวมถึงกลุ่มภราดรภาพมุสลิมไม่มีความเข้าใจและไม่ได้คำนึงผลกระทบจากโลกาภิวัตน์ ดังเหตุการณ์ที่ทำให้เขาสามารถเข้าสู่อำนาจทางปกครองก่อนหน้านี้ แม้ มูร์ซี จะเข้าสู่อำนาจทางการเมืองในรูปแบบที่มีความชอบธรรมตามระบบประชาธิปไตยซึ่งเป็นที่ยอมรับจากนานาชาติและประชาชนชาวอียิปต์ในขณะนั้น แต่การบริหารประเทศของ มูร์ซี ที่ลืมค่านิยมประชาธิปไตยและพลังสนับสนุนของกลุ่มคนหนุ่มสาวในประเทศ พยายามหันกลับไปสู่รูปแบบการปกครองอำนาจนิยมอย่าง “รูปแบบการปกครองรัฐอิสลามในความเข้าใจและแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม” ทำให้ผลกระทบจากโลกาภิวัตน์ที่ยังคงอัดแน่นอยู่ในสังคมอียิปต์เป็นสิ่งที่กลับมาทำลายตัวเขาและพรรคพวกอย่างรวดเร็ว ทำให้ มูร์ซี และกลุ่มภราดรภาพมุสลิมสูญเสียอำนาจและบทบาททางการเมืองระหว่างประเทศและภายในประเทศ รวมทั้งอิทธิพลและความเลื่อมใสจากกลุ่มองค์กรอื่นๆทั่วโลกมุสลิมต่ออุดมการณ์ขององค์กรข้ามชาติของตนก็จะเสื่อมหายไปทั้งในระดับภูมิภาคและในโลกมุสลิมอีกด้วย เห็นได้จากท่าทีที่อ่อนลงของกลุ่มฮามาส ที่ต้องยอมจำนนต่อความต้องการของราชอาณาจักรทั้งหลายในโลกมุสลิม เนื่องจากขาดแรงสนับสนุนและอิทธิพลรวมถึงอุดมการณ์อันแรงกล้าที่คอยต่อกรกับรูปแบบอำนาจนิยมใดๆในโลกมุสลิมของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่เสื่อมหายไปมากแล้วในโลกมุสลิมปัจจุบัน

แนวคิดที่พยายามสร้างการหวนคืนของตำแหน่งผู้ปกครองแบบรัฐอิสลามกลุ่มภราดรภาพมุสลิม นั้นเป็นสิ่งที่คุกคามต่อความชอบธรรมในการปกครองของตำแหน่งกษัตริย์ในประเทศซาอุดิอาระเบียเป็นอย่างมาก เห็นได้จากการที่ราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียเคยขับไล่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมออกจากประเทศตน ในช่วงก่อนหน้านี้ที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมจากอียิปต์เคยถูกขับไล่และกวาดล้างจากอียิปต์ในสมัยประธานาธิบดี ญะมาล อับดุนนาศิร (Gamal Abdel Nasser) โดยส่วนหนึ่งได้ลี้ภัยเข้ามาที่ซาอุดิอาระเบียและมีอิทธิพลในการส่งเสริมและสร้างระบบการศึกษาที่มีคุณภาพให้แก่ซาอุดิอาระเบีย แต่เมื่อภายหลังรัฐบาลซาอุได้ทราบถึงแนวคิดและอุดมการณ์ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่เป็นภัยคุกคามอย่างหนักต่อราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียห่างแนวคิดและอุดมการณ์เหล่านั้นถูกฝั่งรากไปในระบบการศึกษาของซาอุดิอาระเบีย ประกอบกับท่าทีของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในซาอุดิอาระเบียขณะนั้นที่เริ่มให้การสนับสนุนขบวนการชาวะห์ (Sahwa Movement) ในซาอุดิอาระเบียซึ่งเป็นขบวนการตื่นรู้ที่มีท่าทีต่อต้านรัฐบาล และต้องการปฏิรูประบบการเมืองในซาอุดิอาระเบีย รวมถึงตั้งคำถามถึงความโปร่งใส่และความชอบธรรมของรัฐบาลในการกำหนดและดำเนินนโยบายต่างๆ (House 2012)  ทำให้ เจ้าชายนาเยฟ บิน อับดุลลาซิซ อัลซาอุด (Muhammad bin Nayef) แห่งซาอุดิอาระเบียประณามการกระทำของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ว่า “เป็นกลุ่มที่ทรยศต่อคำมั่นสัญญาและไม่ซื่อสัตย์ รวมถึงเป็นแหล่งที่มาของปัญหาในโลกของอิสลาม” จากนั้นซาอุดิอาระเบียก็เริ่มการกวาดล้างและขับไล่กลุ่มกลุ่มภราดรภาพมุสลิม และพยายามจัดการกับผู้ที่ตั้งคำถามถึงความชอบธรรมของตำแหน่งกษัตริย์ในการปกครองดินแดนอันศักดิสิทธ์ของศาสนาอิสลาม (Mintz, Farah 2004) อย่างนครเมกะห์ว่ามีความเหมาะสมมากเพียงใด แทนที่จะเป็นตำแหน่ง “คอลีฟะห์” ไร้การสืบสันตติวงศ์ตามแบบฉบับการปกครองของรัฐอิสลามในอดีต

ในช่วงปี ค.ศ. 2011 เป็นต้นมาหลังจากเหตุการณ์อาหรับสปริง ซาอุดิอาระเบียก็ได้มีการเปลี่ยนแปลงแนวทางที่เป็นไปในรูปของการสนับสนุนพลังมวลชนในประเทศต่างๆเสียมากแม้กระทั้งในประเทศอียิปต์เอง หลังจากที่ ประธานาธิบดี มุบารัค ผู้ซึ่งมีสัมพันธ์ไมตรีแนบแน่นกับรัฐบาลซาอุดิอาระเบียเสมอมาในช่วงที่ตนมีอำนาจปกครองอียิปต์ต้องก้าวลงจากตำแหน่งหลังจากการปฏิวัติโดยประชาชนอียิปต์ (Atran 2011)

 ซาอุดิอาระเบียมีรูปแบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ที่ปกครองยาวนานมาตั้งแต่ก่อตั้งประเทศแม้จะมีแนวความคิดอุดมการณ์ที่เป็นแบบสำนักคิดวะฮาบีคิดวะฮาบี แตกต่างกับแนวคิดอิสลามนิยมแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์ และรูปแบบประชาธิปไตยแบบอิสลาม (Islamic democracy) (Ghadbian 2003) แต่รัฐบาลซาอุดิอาระเบียก็ยังพยายามสนับสนุน รัฐบาลที่เกิดมาจากกลุ่มมวลชนต่างๆที่ก่อการปฏิวัติในเหตุการณ์อาหรับสปริง โดยเห็นได้ชัดในอียิปต์โดยการให้โอกาสสานสัมพันธไมตรีกับรัฐบาลของ มูร์ซี และรับปากจะดำเนินการต่อในการจ่ายเงินสนับสนุนเป็นจำนวนถึง 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ตามที่เคยตกลงไว้หลังจากการลาออกของมูบารัก แต่ในความเป็นจริงก็จ่ายไป 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ก่อนที่ซาอุดิอาระเบียจะเปลี่ยนแปลงท่าทีที่เกือบถึงจะขั้นปิดประตูความสัมพันธ์ทางการทูตกับอียิปต์ ในช่วงความวุ่นวายในอียิปต์หลังการแก้ไขรัฐธรรมนูญของมูร์ซี (Ottaway 2012) ซึ่งการกระทำเช่นนี้ก็แสดงให้เห็นว่า รัฐบาลซาอุดิอาระเบียพยายามสร้างบรรยากาศที่สันติและความสัมพันธ์สัมพันธ์ที่ดีกับรัฐบาลเกิดใหม่หลังเหตุการณ์อาหรับสปริง เพื่อความมั่นคงของรัฐบาลตนเองที่จะไม่ถูกคุกคามจากภายนอกโดยแนวคิดอุดมการณ์ที่แตกต่างของกลุ่มมวลชนผู้รังเกียจอำนาจเผด็จการและกลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Ottaway 2012) แต่เมื่อสถานการณ์ได้แปลเปลี่ยนไปรัฐบาลของ มูร์ซีเริ่มแก้ไขรัฐธรรมนูญเพิ่มพูนอำนาจให้แก่ตำแหน่งประธานาธิบดีไม่สามารถแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจได้ ทำให้เกิดการประท้วงชุมนุมของประชาชนเรือนล้านอีกครั้งและเปิดโอกาสให้ ทหาร เข้ามาจัดการก่อรัฐประหาร รัฐบาลซาอุดิอาระเบียก็แปรเปลี่ยนมาสนับสนุนรัฐบาลทหารที่นำโดยนาพล ซีซี ด้วยเงินจำนวน 5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ดังที่กล่าวมาแล้ว

กำเนิดกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์

กลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Jamat al-Ikhwan al-Muslimun) เป็นองค์กรข้ามชาติของมุสลิมสายสุหนี่ก่อตั้งขึ้นในอียิปต์โดย นักวิชาการฮาซัน อัลบันนา (Hassan al-Banna) ในปี ค.ศ. 1928 โดยเขาได้พยายามนำกฎหมายอิสลามเข้ามาปรับใช้ในเรื่องต่างๆในการใช้ชีวิตไปถึงเรื่องของการจัดการทางสังคมและการเมือง (Andrea. 2012)  โดยแนวความคิดและอุดมการณ์ของเขานั้นได้รับแรงบันดาลใจจากนักปฏิวัติอิสลามอย่าง มูฮัมหมัด อับดูฮ์ (Muhammad Abduh) และ ราชีด รีดะห์ (Rashid Rida) ที่มองว่าอิสลามได้สูญเสียอำนาจในการจัดการและครอบงำสังคมของโลกมุสลิมที่ถูกแทนที่โดยอิทธิพลทางความคิดจากโลกตะวันตกและการปกครองของจักรวรรดิอังกฤษ ที่ครอบงำดินแดนตะวันออกกลางหลังจากการล้มสลายไปของอาณาจักรออตโตมัน (Borgeson, Valeri 2009)

 กลุ่มภราดรภาพมุสลิมนั้นเป็นองค์กรข้ามชาติที่ได้รับการสนับสนุนจากทั่วโลกอาหรับและมีอิทธิพลต่อกลุ่มองค์กรข้ามชาติมุสลิมและพรรคการเมืองมุสลิมต่างๆทั่วโลก เช่น กลุ่มฮามาสในอดีต พรรคภารดรภาพ ในประเทศไทย พรรคอิสรภาพและความยุติธรรม (Freedom and Justice Party) ในอียิปต์ พรรคคองเกรสแห่งชาติ (National Congress Party) ในซูดาน กลุ่มจามาอัตอิสลามี (Jamaat Islami) ในปากีสถาน เป็นต้น มีอุดมการณ์ที่พยายามให้เกิดรูปแบบของการเคลื่อนไหวทางการเมืองร่วมกับแนวทางของศาสนาอิสลามและสามารถเข้ากับรูปแบบของการเมืองการปกครองสมัยใหม่ได้ (Kim 2001)  จะเห็นได้ว่ามีการยอมรับถึงรูปแบบการเข้าสู่อำนาจตามวิถีทางแบบประชาธิปไตยแต่ก็ยังไม่ละทิ้งอุดมการณ์ขั้นสูงสุดคือการฟื้นฟูรูปแบบการปกครองแบบรัฐอิสลามในอดีตให้กลับมา อย่างการเน้นและพยามให้ตำแหน่งประธานาธิบดีมีอำนาจครอบคลุมทั้งในทางด้านการบริหาร(อาณาจักร) และตุลาการที่มีอิทธิพลของการตีความกฎหมายเกี่ยวข้องกับแนวทางศาสนารวมอยู่ด้วย(ศาสน์จักร) (Israel 2009)

ในช่วงแรกกลุ่มภราดรภาพมุสลิม เป็นกลุ่มผลประโยชน์ในอียิปต์ที่มุ่งเน้นไปที่งานด้านการศึกษาและการกุศล และได้เติบโตขึ้นอย่างรวดเร็วกลายเป็นกลุ่มพลังทางการเมืองที่สำคัญในอียิปต์ มีการสนับสนุนความพยายามในการสร้างสหภาพการค้าและสร้างผลประโยชน์ให้แก่ผู้คนที่ว่างงาน เป็นขบวนการชาตินิยมชาวอียิปต์ที่ต่อสู้กับอังกฤษในช่วงครอบครองของอียิปต์กลุ่มภราดรภาพมุสลิม นั้นได้แพร่กระจายไปยังประเทศมุสลิมอื่นๆข้างเคียง อย่าง ซีเรีย จอร์แดน ตูนิเซีย ฯลฯ รวมทั้งประเทศที่มุสลิมอาศัยอยู่เป็นชนกลุ่มน้อย โดยมีสมาชิกที่นิยมความรุนแรงอยู่ในกลุ่มด้วยที่จะเคลื่อนไหวโดยการสังหารบุคคลของรัฐบาลอียิปต์มากมายเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนผ่านทางอำนาจทางการเมืองมาสู่กลุ่มของตน (Husain, Cohen 2012)

ในเดือนพฤศจิกายนปี ค.ศ. 1948 หลังจากมีการลอบสังหารบุคคลในรัฐบาลอียิปต์หลายครั้ง รัฐบาลได้จับกุมผู้นำของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม จำนวน 32 คน และสั่งห้ามกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในการเคลื่อนไหวต่างๆ ในเวลานั้นกลุ่มภราดรภาพ คาดว่าน่าจะมีอยู่ 2,000 สาขา และสมาชิกราว 500,000 คน ในช่วงหลายเดือนต่อมานายกฯ อียิปต์ก็ยังถูกลอบสังหารโดยสมาชิกกลุ่มภราดรภาพมุสลิม และหลังจากนั้น Hassan al-Banna ก็ถูกลอบสังหารเป็นรูปแบบของการแก้แค้นจากฝ่ายรัฐบาลอียิปต์ (Chamieh 1995)

ในปี ค.ศ. 1952 สมาชิกของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมถูกกล่าวหาว่ามีส่วนร่วมในเหตุการณ์ที่เป็นการสร้างจุดสิ้นสุดของของอียิปต์ในยุคที่มีการปกครองในรูปแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งมีการลอบวางเพลิงทำลายอาคาร 750 แห่งในย่านใจกลางเมืองไคโร ที่ส่วนใหญ่เป็นไนท์คลับ โรงแรมและภัตตาคารซึ่งเป็นที่แวะเวียนเข้ามาของคนอังกฤษและชาวต่างชาติซึ่งเป็นฉนวนให้เกิดการรัฐประหารของกลุ่มทหารชาตินิยมอียิปต์ในเวลาต่อมาที่นำโดยผู้นำทหารชาตินิยมอย่าง มูฮัมหมัด นากวิป (Mohammed Naguib) และ ญะมาล อับดุนนาศิร (Gamal Abdel Nasser) ได้สังหารกษัตริย์และเป็นการสิ้นสุดของราชวงศ์ Muhammad Ali ขณะที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิม เองก็ได้สนับสนุนการรัฐประหารในขณะนั้น แต่ต่อมาก็ได้ต่อต้านรัฐธรรมนูญแนวโลกียวิสัย ที่ผู้นำคณะรัฐประหารและประธานาธิบดีคนแรกอย่าง มูฮัมหมัด นากวิป กำลังพัฒนา ต่อมาในปี ค.ศ. 1954 ก็มีความพยายามในการลอบสังหารประธานาธิบดีอียิปต์มูฮัมหมัด นากวิป และได้มีการกล่าวหาว่าเป็น ฝีมือของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม เนื่องจากความไม่พอใจต่อรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ของอียิปต์ที่มีความเป็นโลกียวิสัยสูงทำให้กลุ่มภราดรภาพมุสลิม นั้นได้ถูกกวาดล้างโดยรัฐบาลในยุคของประธานาธิบดี ญะมาล อับดุนนาศิร และสมาชิกนับพันคนต้องถูกคุมขังเป็นเวลาหลายปีในคุกรวมถึงการถูกทรมานจากเจ้าหน้าที่ทางการและบางส่วนก็ได้หลบหนีไปยังประเทศในโลกมุสลิมต่างๆรวมทั้งซาอุดิอาระเบีย (Commins 2006) ซึ่งหนึ่งในผู้ถูกคุมขังนั้น ก็เป็นนักทฤษฎีและหัวหน้าฝ่ายวิชาการสุดโต่งของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่มีอิทธิพลมากอย่าง ไซยิด กุตตุบ (Sayyid Qutb) ซึ่งถูกประหารชีวิตในปี ค.ศ. 1966 โดยเขานั้นได้เคยออกแถลงการณ์ประกาศว่าสังคมมุสลิมปัจจุบันนั้นไม่ได้มีความเป็นอิสลามอย่างแท้จริง กลายเป็นสังคมที่ใช้ศาสนาเป็นเครื่องมือในทางการเมือง และเห็นว่าต้องมีฟื้นฟูโดยการล้มล้างรัฐอิสลามจอมปลอมนี้ออกไปโดยวิธีการฝั่งความคิดที่ถูกต้องไว้ในระบบการศึกษาซึ่งเขาเป็นหนึ่งในสมาชิกที่ใฝ่หาวิธีการเปลี่ยนแปลงโดยการใช้ความรุนแรง อุดมการณ์ของกุตตุบ นั้นมีอิทธิพลมากนอกกลุ่มภราดรภาพมุสลิมกับกลุ่มก่อการร้ายต่างๆทั่วโลกมุสลิม แต่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมเองนั้นก็ยังมีผู้นำที่พยายามตีตัวห่างจากกุตตุบและยึดติดกับแนวปฏิรูปที่อ่อนน้อมมากกว่า  (Kepel 2000)

สมาชิกของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่ถูกคุมขังและข่มเหงได้รับการปล่อยตัวหลังจากที่ อันวา ซาดัด (Anwar Sadat) ขึ้นเป็นประธานาธิบดีของอียิปต์ในปี ค.ศ. 1970 แต่บางครั้งบุคลากรของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมก็ยังถูกนำไปเพื่อช่วยงานในฝ่ายซ้ายของอันวา ซาดัด กลุ่มภราดรภาพมุสลิมได้รับอนุญาตให้เผยแพร่นิตยสาร Da'wa แม้ว่าองค์กรนี้ยังคงผิดกฎหมาย แต่หลังจากอันวา ซาดัด ลงนามในข้อตกลงสันติภาพกับอิสราเอลเมื่อปี ค.ศ. 1979 กลุ่มภราดรภาพมุสลิมได้ถือเป็นศัตรูของฝ่ายรัฐบาลเนื่องจากมีการเคลื่อนไหวที่ไม่เห็นด้วยกับการลงนามนั้น และอันวา ซาดัดก็ได้ถูกลอบสังหารโดยกลุ่มหัวรุนแรงอย่าง ธานซึม อัลจีฮาด (Tanzim al-Jihad) เมื่อวันที่ 6 ตุลาคม ปี ค.ศ. 1981 ไม่นานหลังจากที่เขาสั่งจับกุมผู้นำกลุ่มภราดรภาพมุสลิม และผู้นำฝ่ายค้านคนอื่นๆ

ในยุคของประธานาธิบดีมูบารัคนั้น ในช่วงแรกผู้นำกลุ่มภราดรภาพมุสลิมอย่างอูมาร์ อัลทิมมิซานิ (Umar al-Tilmisani) และคนอื่นๆ ได้รับการปล่อยตัวจากคุก แต่ต่อมาก็มีความขัดแย้งอย่างหนักกับกลุ่มภราดรภาพมุสลิมสายหัวรุนแรงแต่ก็ได้มีการผ่อนปรนเจรจาเพื่อให้เกิดการยอมรับในตำแหน่งประธานาธิบดีของ มูบารัคในปี ค.ศ. 2005 ก็ได้มีการโกงการเลือกตั้งเกิดขึ้นที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ได้ที่นั่งในสภาถึง 88 ที่นั่งแต่ถูกอนุมัติจริงพียง 14 ที่นั่ง รวมถึงการจับกุมสมาชิกกลุ่มภราดรภาพมุสลิมอีกทำให้เกิดความไม่พอใจอย่างสูง นำไปสู่การบอยคอร์ดการเลือกตั้งของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในปี ค.ศ. 2008 และนำไปสู่การลุกฮือปฏิวัติในปีค.ศ. 2012

เราจะเห็นอุดมการณ์ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่แสดงออกมาได้ชัดในปี ค.ศ. 2012 ที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมได้ให้การสนับสนุนพรรคอิสรภาพและความยุติธรรม (Freedom and Justice Party) ที่ได้รับการเลือกตั้งในอียิปต์หลังจากการปฏิวัติเดือนมกราคมในปี ค.ศ. 2011 (Traub 2007) และได้มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญในเวลาต่อมาเพื่อเพิ่มพูนอำนาจในตำแหน่งประธานาธิบดีเพื่อเป็นไปตามอุดมการณ์สูงสุดของกลุ่ม คือการฟื้นฟูรูปแบบการปกครองแบบรัฐอิสลามในอดีต ซึ่งรูปแบบเช่นนี้เองเราก็จะเห็นได้ชัดมีอีกกรณีหนึ่งก็คือการเพิ่มพูนอำนาจให้แก่ประธานาธิบดี แอดโดรกัน จากการลงประชามติแก้ไขรัฐธรรมนูญตุรกีในการยุบตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเพิ่มพูนอำนาจให้แก่ตำแหน่งประธานาธิบดีที่อยู่เหนือรัฐสภาและใช้อำนาจของประธานาธิบดีในการปรับเปลี่ยนแปลงตำแหน่งของผู้พิพากษาให้เป็นคนของฝ่ายตนเพื่อสามารถควบคุมฝ่ายตุลาการได้อย่างเบ็ดเสร็จ     

ตารางแสดงถึงเหตุการณ์และบริบทความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบียที่แตกต่างออกไปในแต่ละยุคสมัย พลวัติของการสนับสนุนและการเผชิญหน้ากับตัวแปรต่างๆ ที่เป็นองค์ประกอบในความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบีย ที่ได้รับมาจากความเคลื่อนไหวต่างๆของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม

1920s-1940s	1950s	2011	2012	2013	2014-2015
-กำเนิด กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ร่วมต่อสู้กู้คืนเอกราชจากอังกฤษ แพร่ขยายอิทธิพลในอียิปต์ -ปฏิบัติการสังหารคนของรัฐบาลอียิปต์เพื่อต้องการเปลี่ยนแปลงกลุ่มผู้ปกครอง -การแก้แค้นของผ่ายรัฐโดยการสังหารฮาซัน อัลบันนา (Hassan al-Banna)	- การรัฐประหารของรัฐบาลทหารชาตินิยมอียิปต์ที่นำโดย มูฮัมหมัด นากวิป (Mohammed Naguib) และ ญะมาล อับดุนนาศิร (Gamal Abdel Nasser) - การกวาดล้าง กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ของ ญะมาล อับดุนนาศิร -การลี้ภัยไปสู่ซาอุดิอาระเบียร่วมสร้างระบบการศึกษา   แต่ถูกจับได้ว่าให้การสนับสนุนขบวนการชะวะห์ (Sahwa Movement) ที่มีแนวคิดต่อต้านรัฐบาล และต้องการปฏิรูปการเมืองในซาอุดิอาระเบีย	-ชาวอียิปต์เริ่มชุมนุมประท้วงขับไล่ประธานาธิบดีมูบารัค ในวันที่ 25มกราคม โดยได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิม -การปราศโดยรองนายกโอมาร์ถึงลาออกจากตำแหน่งของมูบารัก ในวันที่11 กุมภาพันธ์ -ยุบสถา 13 กุมภาพันธ์ -การจัดตั้งพรรคอิสรภาพและความยุติธรรม ของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในวันที่ 30 เมษายน	-ชัยชนะจากการเลือกตั้งของ พรรคอิสรภาพและความยุติธรรม ที่ กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ให้การสนับสนุน ในวันที่ 18 มิถุนายน -การก้าวขึ้นเป็นประธานาธิบดีของมุรซี ในวันที่ 30 มิถุนายน -การดำเนินการต่อในการให้การสนับสนุนเงินทุนจากซาอุดิอาระเบีย 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ	-ความล้มเหลวในการแก้ไขปัญหาทางการเมืองและเศรษฐกิจในอียิปต์ภายใต้การปกครองของรัฐบาลมุรซี -การชุมนุมประท้วงของประชาชนเรือนล้านที่ยืดเยื้อ -การรัฐประหารโดยการนำของนายพลซีซี และแอดลี มาโสร์(Adly Mansour)ก้าวสู่ตำแหน่งรักษาการประธานาธิบดี -การเปลี่ยนแปลงนโยบายต่างประเทศของซาอุดิอาระเบียให้การให้การสนับสนุนเงินทุน 5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ	-การก้าวขึ้นสู่ตำแหน่งประธานาธิบดีของ นายพล ซีซี -ซีซีลบล้างชื่อกลุ่มภราดรภาพมุสลิมและไม่ให้สิทธิในการลงแข่งเลือกตั้ง -มูร์ซีถูกศาลอียิปต์สั่งจำคุกรวมแล้ว 60ปี จากคดีการสังหารผู้ประท้วงต่อรัฐบาลมูร์ซีปี ค.ศ. 2012-2013, คดีการเป็นผู้นำจัดตั้งกลุ่มภราดรภาพมุสลิมที่มีแนวทางที่ขัดกับกฎหมาย, คดีอำนวยความสะดวกและเปิดเผยเอกสารที่มีความอ่อนไหวทางความมั่นคงให้หน่วยสอดแนมของการตาร์

กลุ่มภราดรภาพมุสลิมภัยคุกคามต่อซาอุดิอาระเบีย การมองและอธิบายปรากฏการณ์ผ่านทฤษฏี Threat assessment Neo-classical realist model

สาระสำคัญของทฤษฏี

                การประเมินภัยคุกคามตามตัวแบบทฤษฏีสัจนิยมคลาสสิคแนวใหม่ (Threat assessment Neo-classical realist model) (Lobell 2009) คือทฤษฏีที่ว่าด้วยการประเมินภัยคุกคามในรูปแบบต่างๆที่จะเกี่ยวพันกับรัฐในกรอบความคิดของสำนักสัจนิยมคลาสิสิคแนวใหม่โดยอธิบายการดำเนินนโยบายต่างประเทศของชาติมหาอำนาจระดับโลก รวมถึงการแยกแยะลักษณะการดำเนินนโยบายต่างประเทศของมหาอำนาจระดับภูมิภาคไปจนถึงจุลรัฐ โดยจะเน้นไปที่ตัวแปรภายในและภายนอกรัฐนั้นก็คือ เรื่องของกิจการภายในรัฐและกิจการระหว่างประเทศที่รัฐนั้นๆมีส่วนเกี่ยวพันด้วย ซึ่งภัยคุกคามนั้นสามารถที่จะมาได้จากทั้งสองตัวแปรหรือสองแหล่ง ความย้อนแย้งของเรื่องภายในและเรื่องระหว่างประเทศจะเป็นตัวจำกัดหรือเปิดช่องทางให้แก่การกำหนดนโยบายต่างประเทศของรัฐนั้นๆ เช่น ผู้นำอาจแสดงท่าทีในเวทีระหว่างประเทศเพื่อเหตุผลของเรื่องภายในประเทศ หรือแสดงท่าทีภายในประเทศเพื่อเหตุผลของเรื่องระหว่างประเทศ

ทฤษฏีนี้มองอำนาจเป็นศูนย์กลางของการเมืองระหว่างประเทศ ผู้นำนั้นมีอำนาจอย่างเสรีในการใช้ ศักยภาพทางเศรษฐกิจและขีดความสามารถทางทหารของประเทศ มาใช้ในการกำหนดและดำเนินนโยบายต่างประเทศของรัฐนั้นๆ รัฐนั้นคือผู้แทรกแซงระหว่างระบบระหว่างประเทศและนโยบายต่างประเทศ ลักษณะของรัฐที่เข้มแข็งหรืออ่อนแอนั้นสัมพันธ์กับ สภาพทางสังคม ศักยภาพของระบบราชการที่สามารถกำกับดูแลเรื่องภายในประเทศได้อย่างดี รัฐได้รับแรงจูงใจในการอยู่รอดจากระบอบการปกครอง มีกลุ่มความคิดที่ไร้ซึ่งความเกลียดชังและไม่กระทบต่อกระบวนการตัดสินใจในการกำหนดนโยบายต่างประเทศ การกำหนดนโยบายต่างประเทศนั้นย่อมมีความเกี่ยวพันระหว่างการเมืองภายในและภายนอกประเทศและจะต้องเน้นการดำเนินนโยบายต่างประเทศไปที่การแสวงหาดุลอำนาจทั้งในระบบระหว่างประเทศระดับโลกและระดับย่อยหรือภูมิภาค รวมถึงดุลแห่งอำนาจของการเมืองภายในรัฐด้วยเช่นกัน(Lobell 2009)

รูปแบบของภัยคุกคามระหว่างประเทศ (International Threats)

อภิมหาอำนาจอาจเผชิญกับภัยคุกคามได้จากการเปลี่ยนแปลงของระบบระหว่างประเทศในระดับโลกและการเปลี่ยนแปลงของการเมืองภายในของรัฐตนเอง ส่วนมหาอำนาจระดับภูมิภาคอาจเผชิญกับภัยคุกคามได้จากการเปลี่ยนแปลงของระบบระหว่างประเทศในระดับย่อยหรือระดับภูมิภาค (Lobell 2009)  

ภัยคุกคามนั้นอาจเกิดขึ้นไม่เพียงแค่หนึ่งปรากฏการณ์แต่อาจจะเกิดขึ้นมาเป็นเครือค่าย เช่น ภัยคุกความที่เกิดขึ้นต่อรัฐบาลซาอุดิอาระเบียที่ทำให้เกิดความรู้สึกไม่มั่นคงมาจากเหตุการณ์อาหรับสปริงที่ได้อธิบายไปข้างต้นที่มีความเปลี่ยนแปลงและเคลื่อนไหวในประเทศต่างๆทั่วภูมิภาคตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือ

รูปแบบการประเมินภัยคุกคามภายในประเทศ (Domestic Threats)

                เป็นรูปแบบของการแข่งขันและความขัดแย้งภายในประเทศระหว่างกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆรวมถึงกลุ่มชาติพันธ์และศาสนาต่างๆภายในรัฐ ซึ่งจะมีผู้นำเป็นของตัวเอง และอาจจะมีแนวความคิดอุดมการณ์รวมถึงความจงรักภักดีต่อรัฐบาลกลางที่แตกต่างกันไปในแต่ละกลุ่ม ซึ่งกลุ่มที่ถือครองทุนมากที่สุดก็จะเป็นกลุ่มที่ถือครองอำนาจของรัฐและไม่ยอมที่จะสละความมั่งคั่งและอิทธิพลของกลุ่มตนให้กลุ่มอื่น และมักมองกลุ่มย่อยอื่นๆเป็นภัยคุกคามหลักที่ควรจัดการให้ได้เสียก่อนภัยคุกคามจากภายนอก และหากต้องการให้เกิดความมั่นคงของรัฐขึ้นต้องจัดการให้เกิดดุลอำนาจทางเศรษฐกิจและการเมืองของกลุ่มต่างๆให้ได้เสียก่อน(Lobell 2009)  ซึ่งในประเด็นนี้เราจะเห็นได้ชัดในการขับไล่กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ให้ออกไปจากซาอุดิอาระเบียหลังจากที่รัฐบาลเข้าใจและรู้ถึงแนวคิดอุดมการณ์ของพวกเขาที่เป็นภัยต่อราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียเป็นอย่างมาก ยิ่งหากพวกเขาสามารถปลุกเร้าประชาชนภายในประเทศให้เห็นชอบกับแนวคิดของพวกเขาได้แล้วนั้น จะเป็นภัยอันใหญ่หลวงกับราชวงศ์อย่างแน่นอน แบบที่เกิดขึ้นหลังจากเหตุการณ์อาหรับสปริง ที่ผู้นำและระบอบการปกครองแบบอำนาจนิยมต่างๆที่ปกครองรัฐต่างในตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือมาเป็นระยะเวลายาวนานนั้นได้ถึงจุดจบไปในหลายรัฐ

ส่วนในรูปแบบของความเข้าใจในเรื่องภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบียก็เกิดขึ้น หลังจากการเสริมสถานะที่เข้มแข็งขึ้นให้กับกลุ่มของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม จากการเมืองภายในของอียิปต์เอง คือเมื่อปี ค.ศ. 2012 ที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิม ได้ให้การสนับสนุนพรรคอิสรภาพและความยุติธรรม (Freedom and Justice Party) ที่ได้รับการเลือกตั้งให้เป็นรัฐบาลในอียิปต์หลังจากการปฏิวัติเดือนมกราคม ในปี ค.ศ. 2011 ทำให้สถานะความเข้มแข้งของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม มีเพิ่มมากขึ้นจากกระแสการฉลองชัยชนะหลังจากเหตุการณ์อาหรับสปริงเองและชัยชนะของ พรรคอิสรภาพและความยุติธรรมทำให้ซาอุดิอาระเบียเกิดความเข้าใจในเรื่องภัยคุกคามที่เกิดจากการเมืองภายในของอียิปต์เองและทราบดีว่าไม่สามารถตอบโต้ในด้านลบต่อความสำเร็จนี้ได้ปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นหลังจากนั้น จึงกลายเป็นรูปแบบของการดำเนินนโยบายต่างประเทศที่พยายามหาโอกาสสานสัมพันธไมตรีกับรัฐบาลของ มูร์ซี และรับปากจะดำเนินการต่อในการจ่ายเงินสนับสนุนเป็นจำนวนถึง 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ตามที่เคยตกลงไว้หลังจากการลาออกของมูบารัก แต่ในความเป็นจริงก็จ่ายไป 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ก่อนที่ซาอุดิอาระเบียจะเปลี่ยนแปลงท่าทีที่เกือบถึงจะขั้นปิดประตูความสัมพันธ์ทางการทูตกับอียิปต์ ในช่วงความวุ่นวายในอียิปต์หลังการแก้ไขรัฐธรรมนูญของมูร์ซี (Ottaway 2012) เพื่อสร้างบรรยากาศที่เป็นสันติและรักษาไว้ซึ่งสถานะเดิม (Status Quo) ของบรรยากาศในตะวันออกกลาง ในเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างประเทศต่างๆกับซาอุดิอาระเบีย โดยเฉพาะกับประเทศที่พึ่งได้รัฐบาลใหม่จากความสำเร็จจากการปฏิวัติโดยประชาชนอย่างอียิปต์ เพื่อรักษาภาพลักษณ์ความเป็นพี่ใหญ่ความเป็นมหาอำนาจในภูมิภาคตะวันออกกลางของซาอุดิอาระเบียนั้นยังคงอยู่

เมื่อบริบททางการเมืองในอียิปต์เปลี่ยนไปหลังความล้มเหลวของรัฐบาลมุรซี ซึ่งมีสาเหตุมาจากการแก้ไขรัฐธรรมนูญในมาตรา 4 ในการเพิ่มพูนอำนาจให้ตำแหน่งประธานาธิบดีเพื่อให้มีอำนาจเบ็ดเสร็จแบบคอลีฟะห์ รวมถึงการจัดตั้งให้กลุ่มนักวิชาการศาสนาของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม มีบทบาทในการตีความและแก้ไขรัฐธรรมนูญให้เป็นไปตามความเข้าใจทางศาสนาและความพึงพอใจของกลุ่มตน โดยที่ละเลยค่านิยมต่างๆของประชาธิปไตยที่กลุ่มคนหนุ่มสาวเลื่อมใส ซึ่งกลุ่มคนหนุ่มสาว(Yusuf 2012) ในอียิปต์มีส่วนร่วมอย่างมากในการปฏิวัติประชาชนก่อนหน้านี้และสนับสนุนให้มุร์ซีเข้าสู่อำนาจทางกการเมืองได้สำเร็จ ซึ่งในประเด็นนี้นั้นสอดคล้องอย่างยิ่งกับทฤษฏีสังคมและการเมืองภายในอย่าง สังคมหลังอิสลามนิยม (Post-Islamist Society)  (Asef Rayât 1996) คือหลังจากช่วงของการเข้าสู่อำนาจและการทดลองรูปแบบอุดมการณ์ อิสลามนิยม ในระบบการเมืองและสังคม รวมถึงมีการปรับแต่งบังคับใช้ความเป็นอิสลามนิยม อย่างเข้มข้นมากเกินไปทำให้รัฐบาลเกิดการทับซ้อนทางผลประโยชน์กับกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ ในที่นี้คือรูปแบบการเพิ่มพูนอำนาจทางการเมืองอย่างมากล้นของฝ่ายบริหารซึ่งไปกระทบต่อค่านิยมความเป็นประชาธิปไตยของกลุ่มคนหนุ่มสาวจำนวนมากในอียิปต์ที่เคยกระตือรือร้นและผลักด้นรัฐบาลของมูร์ซี ประกอบกับความล้มเหลวในการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจของรัฐบาลมูร์ซี ทำให้เกิดการชุมนุมครั้งใหญ่ของประชาชนในการขับไล่ ประธานาธิบดี  มูร์ซี ส่งผลให้ซาอุดิอาระเบียมีรูปแบบของความเข้าใจในเรื่องภัยคุกคามจากอียิปต์ที่เปลี่ยนไปเนื่องจากกลุ่มผู้ปกครองถูกแทนที่โดยรัฐบาลที่ทำรัฐประหารที่นำโดยพลเอก ซีซี ทำให้ซาอุดิอาระเบียได้เปลี่ยนรูปแบบการดำเนินนโยบายต่างประเทศมาสนับสนุนรัฐบาลทหารในอียิปต์ดังที่กล่าวมาข้างต้น

  

รูปแบบการประเมินภัยคุกคามระหว่างประเทศในระดับภูมิภาค (Subsystemic Threats)

ในระดับภูมิภาคนั้นจะมีความเป็นพลวัตในรูปแบบของตนเอง มีรูปแบบกึ่งปกครองตนเองแต่มิได้แยกออกไปจากระบบระหว่างประเทศในระดับโลกและเรื่องของการเมืองภายใน การแข่งขันระหว่างรัฐต่างๆในภูมิภาคนั้นก็เป็นรูปแบบที่รัฐต่างๆมองกันเองว่าเป็นภัยคุกคามของรัฐตนที่มีความพยายามที่จะเป็นผู้นำของภูมิภาคและเป็นมหาอำนาจแห่งภูมิภาคนั้นๆ ซึ่งในประเด็นนี้เราจะเห็นได้จากกรณีของ Arab Cold War ช่วงทศวรรษ 1960s ที่เป็นการปะทะระหว่างรัฐต่างๆในตะวันออกกลางเพื่อครองความเป็นเจ้าและมหาอำนาจแห่งภูมิภาค โดยจะเป็นการปะทะของ รัฐอนุรักษ์นิยมสายกลาง (Moderate conservative state) อย่างซาอุดิอาระเบีย และ จอร์แดน กับ รัฐปฏิวัติหัวรุนแรง (Redical revolutionary states) ที่นำโดย อิยิปต์ในสมัยประธานาธิบดี นัซเซฮร์ ซีเรีย อัลจีเรีย อีรัก และ เยเมน ซึ่งในปัจจุบันสภาพเช่นนี้ก็ยังคงเป็นอยู่แต่มีการเปลี่ยนแปลงของรัฐคู่กรณีที่มีการปะทะและแข่งกัน คือ เป็นกลุ่มของ รัฐอนุรักษ์นิยมสายกลางเดิมที่นำโดยซาอุดิอาระเบีย มีการขยายกลุ่มครอบคลุมมาถึงราชอาราจักรต่างๆในตะวันออกกลาง(แม้จะมีความขัดแย้งกันอยู่บ้างในกรณีกาตาร์) และ อียิปต์ในปัจจุบัน กับรัฐปฏิวัติหัวรุนแรง ที่มีการเปลี่ยนโฉมของคู่กรณีเป็น อิหร่าน อิรัก ซีเรีย ที่มีรัฐบาลเป็นมุสลิมสายชีอะห์แบบอีมามียะห์ (Imamiyyah) และอาลาวียะห์(Alawyyah) ที่อาจขัดแย้งกันอยู่บ้างแต่ก็เป็นพันธมิตรที่สนับสนุนกันเห็นได้ชัดในตะวันออกกลาง (Lobell 2009)  ซึ่งรัฐเหล่านี้ต่างเผชิญหน้ากันและกำหนดความเป็นภัยคุกคามต่อกันทั้งทางตรงและทางอ้อมผ่านการสนับสนุนกลุ่มหัวรุนแรงในพื้นที่สงครามอย่างซีเรียและปาเลสไตน์ ซึ่งกลุ่มรัฐอนุรักษ์นิยมสายจะสนับสนุนกลุ่ม ฮามาส กลุ่มทหารเยเมน กลุ่มกองกำลังปลดปล่อยซีเรีย (Free Syrian army๗ เป็นต้น ส่วนกลุ่มรัฐปฏิวัติหัวรุนแรงจะสนับสนุน กลุ่มฮิสบุลเลาะห์ ในเลบานอนที่ปฏิบัติการในซีเรียและปาเลสไตน์ กลุ่มฮูตีที่ต่อสู้ในเยเมน เป็นต้น ซึ่งการเผชิญหน้าในพื้นที่สงครามของกลุ่มรัฐเหล่านี้ก็มีความเกี่ยวพันกับมหาอำนาจภายนอกอย่าง สหรัฐฯ และรัสเซีย อย่างเห็นได้ชัดอีกด้วยปรากฏการณ์เช่นนี้ก็เป็นไปเพื่อความพยายามที่จะเป็นผู้นำของภูมิภาคและเป็นมหาอำนาจแห่งภูมิภาคตะวันออกกลาง

ในประเด็นของภัยคุกคามระหว่างประเทศในระดับภูมิภาคนั้นหากรัฐต่างๆที่มีฐานแนวคิดของการปกครองที่ถูกครอบงำโดยแนวคิดแบบอิสลามนิยมแพร่กระจายมากขึ้นในตะวันออกกลางก็จะสร้างมวลชนที่ต่อต้านรูปแบบการปกครองอำนาจนิยมมากขึ้นและจะตั้งคำถามมากขึ้นกับคาวามชอบธรรมในการปกครองดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์ของซาอุดิอาระเบียว่าดูมีความขัดแย้งกันอยู่ระหว่างการบังคับใช้กฎหมายอิสลามเพียงกับประชาชน แต่ไม่ได้มีรูปแบบการปกครองแบบรัฐอิสลามที่เหมาะสมกับดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์นั้น ซึ่งเช่นนี้ก็จะกระทบต่ออิทธิพลและบทบาทความเป็นมหาอำนาจของซาอุดิอาระเบียในตะวันออกกลาง ตัวอย่างและสัญญาณที่เห็นได้ชัดในความเคลือบแคลงใจต่อรูปแบบของการปกครองของซาอุดิอาระเบียจะเห็นได้ชัดจาก ขบวนการชาวะห์ (Sahwa Movement) ดังที่กล่าวมาแล้ว ขบวนการวะฮาบีหัวรุนแรงอย่างกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในซาอุดิอาระเบีย (Al-Ikhwan) ภายใต้การนำของ จูไฮมัน อัลโอทัยบี และในปัจจุบันเราจะเห็นได้ชัดว่ารัฐบาลซาอุดิอาระเบียได้ผ่อนปรนความเข้มข้นของกฎหมายลงและพยายามเปิดประเทศและให้สิทธิเสรีภาพแก่ประชาชนโดยเฉพาะสตรีมากขึ้น เนื่องจากมีคำถามและแรงกดดันภายในระหว่างประชาชนกับรัฐบาลจากสื่อที่กว้างขวางขึ้นเปิดมุมมองใหม่ๆและการรับรู้ถึงแนวคิดแบบอิสลามนิยมมากขึ้นเกิดคำถามมากมายเกี่ยวกับรูปแบบของแนวคิดวะฮาบีว่าเหมาะสมเพียงใดในการปกครองของซาอุดิอาระเบียและขัดแย้งกับรูปแบบของกฎหมายอิสลามเพียงทำไมไม่มีการตีความให้เข้ากับบริบทโลกยุคสมัยใหม่และนามาปรับใช้ให้ได้ในทุกมิติ ทั้งกฎหมาย การปกครอง และการจัดการทางสังคม

การประเมินภัยคุกคามของซาอุดิอาระเบียโดยสาเหตุจากการปะทะกันของแนวคิดทางศาสนา วะฮาบี (Wahhabism) vs อิสลามนิยม (Islamism)

                แนวคิดทางศาสนาโดยเฉพาะศาสนาอิสลามนั้นถือเป็นทั้งระบบความเชื่อและระบบการปกครอง ที่พยายามจะหาระบบสังคมที่ยุติธรรมให้แก่มนุษย์ผ่านการพึ่งพิงทางนำจากพระเจ้า เนื่องจากเป็นผู้สร้างมนุษย์และสรรพสิ่งต่างๆในโลกพระองค์จึงรู้ดีถึงธรรมชาติของมนุษย์ จึงได้ประธานคัมภีร์ลงมาให้มวลมนุษย์ได้ศึกษาด้วยปัญญาของพวกเขาและมีศาสนทูตเป็นแบบอย่างในการดำเนินชีวิตของพวกเขา และ ศาสนทูต มูฮัมหมัด ก็ได้ดำเนินการจัดตั้งสังคมที่มีความยุติธรรมขึ้นคือรัฐอิสลามในยุคของพระองค์ เป็นอาณาจักรที่มีความเจริญทั้งในด้านเศรษฐกิจและความมั่นคง แต่ก็ได้เสื่อมถ่อยไปถูกตะวันตกเข้ามาแทนที่และครอบครองแม้จะได้เอกราชในช่วงกลางศตวรรษก็ไม่สามารถกลับไปรุ่งเรื่องแบบที่เคยได้อีก จึงเกิดแนวคิดที่จะฟื้นฟูความเจริญของรูปแบบการปกครองที่รุ่งเรื่องของอาณาจักรอิสลามในอดีตขึ้นหลายสายหลายสำนัก (มูฮัมหมัดอิลยาส 2015)  ซึ่งทั้งซาอุดิอาระเบียและอียิปต์(ช่วงรัฐบาลมูร์ซี) ก็ได้หยิบยกแนวคิดบางแนวคิดขึ้นมาเพื่อเป็นรากฐานแห่งการปกครองและจัดการทางสังคมของตน

ในซาอุดิอาระเบียนั้นมีแนวคิดทางศาสนาที่เป็นไปในรูปแบบของ กลุ่มแนวคิดประเพณีนิยม คือ แนวคิดที่พยายามฟื้นฟูความรุ่งเรื่องของอาณาจักรอิสลามในอดีตให้กลับมาอีกครั้ง แนวคิดนี้ให้ความสำคัญกับกฎเกณฑ์ต่างๆที่มีอยู่ในคัมภีร์ อัล-กรุอ่าน และแบบอย่างการปฏิบัติของศาสนทูต แต่จะต้องพิจารณาบริบทและวัตถุประสงค์ในกฎเกณฑ์และแบบอย่างเหล่านั้นด้วย รวมถึงยอมรับความเห็นของ นักเทววิทยา นักปรัชญา นักกฎหมาย และนักวิชาการทางศาสนา ที่มีความสามารถในการตีความคัมภีร์อัล-กรุอ่าน รัฐอิสลามนั้นมีความสำคัญที่จะบังคับใช้กฎหมายอิสลาม และในเรื่องของการปกครองแล้วนั้นต้องมีความมั่นคงและไม่ทำให้สังคมนั้นๆระส่ำระส่าย ซึ่งซาอุดิอาระเบียได้มีการนำแนวความคิดนี้มาใช้และพัฒนาโดยนักการศาสนาที่ร่วมก่อตั้งประเทศเรียกว่าสำนักคิดวะฮาบี ที่ถือกำเนิดมาตั้งแต่ช่วงการก่อตั้งประเทศเป็นสายตระกูลวิชาการของมูฮัมหมัด อิบนุอัลวาฮับ ที่ร่วมก่อตั้งประเทศซาอุดิอาระเบียมากับ Muhammad bin Saud พระราชาองค์แรกของราชวงศ์ Saud แห่งซาอุดิอาระเบีย ซึ่งมีแนวความคิดเป็นไปตามแบบประเพณีนิยม แต่เห็นถึงบริบทที่ประเทศต้องมีความมั่นคงและไม่เกิดความแตกแยกระหว่างสองตระกูลผู้ก่อตั้งประเทศคือ ตระกูลของ Muhammad bin Saud และ Muhammad ibn Abd al-Wahhab (DeLong-Bas 2004) ทำให้มีรูปการปกครองออกมาเป็นแบบสมบูรณยาสิทธิราชย์ และยังคงมีการไว้ซึ่งกฎหมายอิสลามตามแนวคิดประเพณีนิยม ใช้ในการรักษาความสงบภายในประเทศรวมถึงเป็นสถาบันทางศาสนาที่เกื้อกูลบำรุงซึ่งกันและกันกับสถาบันกษัตรีย์ตลอดมา (House 2012)

                ส่วนในอียิปต์(ยุคของประธานาธิบดีมุร์ซี)นั้นมีแนวคิดทางศาสนาที่เป็นไปในรูปแบบของ กลุ่มสมัยใหม่นิยม ที่เห็นว่าโลกยุคสมัยใหม่นั้นได้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมที่อาณาจักรอิสลามเคยรุ่งเรือง การตีความกฎข้อบังคับต่างๆในคัมภีร์อัล-กรุอ่านและแบบอย่างของศาสดามูฮัมหมัดนั้น ต้องทำให้เข้ากับการพัฒนาตามแบบสมัยใหม่ โดยจะมีการตีความใหม่ของ คัมภีร์อัล-กรุอ่านและแบบอย่างของศาสดามูฮัมหมัด ให้เข้ากับบริบทของสังคมโลกปัจจุบันโดยเฉพาะการจัดตั้งรัฐอิสลามที่เหมาะสมกับความเป็นรัฐ-ชาติสมัยใหม่และเข้ากันได้กับรูปแบบการปกครองแบบประชาธิปไตย แม้ในที่สุดแล้วจะกลายเป็นรูปแบบอำนาจนิยมในสายตาโลกเสรีนิยมเนื่องจากมีการเพิ่มพูนอำนาจอย่างเข้มข้นให้กับตำแหน่งประธานาธิบดี เนื่องจากต้องการทำให้ตำแหน่งประธานาธิบดีนั้นเป็นเสมือนตำแหน่งของผู้ปกครองของรัฐอิสลาในอดีตคือ คอลีฟะห์ ที่มีอำนาจปกครองทั้งในด้านอาณาจักร(บริหาร)และศาสนจักร(ตุลาการ)ในสมัยนั้น ซึ่งในประเด็นที่เน้นรูปแบบการปกครองแบบรัฐอิสลามให้เกิดขึ้นนี้ ก็ได้รับอิทธิพลมาจากกลุ่มแนวคิดการตีความตามตัวอักษรหรือกลุ่มฟื้นฟูอิสลามบริสุทธิ์ด้วยเช่นกัน ซึ่งการผสมกันของทั้งสองความคิดนี้ก็กลาย เป็นสำนัก Islamism ที่มีแนวทางการเข้าสู่อำนาจแบบประชาธิปไตย และมีขบวนการ Salafi ที่เคลื่อนไหวอยู่ในประเทศต่างๆซึ่งขบวนการหนึ่งก็คือกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ที่มีอยู่ในอียิปต์และประสบความสำเร็จมากที่สุดในช่วงของประธานาธิบดีมูร์ซี (Valentine  2015)

ภัยคุกคามและการแข่งขันระหว่างแนวคิดที่กระทบต่อความเป็นมหาอำนาจในภูมิภาคของซาอุดิอาระเบีย

                จากที่ได้อธิบายมาข้างต้นแนวความคิดที่มีความขัดแย้งและกำลังเสริมสร้างอิทธิพลมาตลอดช่วงเหตุการณ์อาหรับสปริง ก็คือแนวคิดอิสลามนิยมที่มีฐานคิดมาจากแนวคิดสมัยใหม่นิยมหรือนักวิชาการบางท่านก็จำกัดความว่าเป็นรูปแบบประชาธิปไตยแบบอิสลาม (Islamic democracy) (Ghadbian 2003) เนื่องจากมีความคิดที่ใฝ่หาเสรีภาพและปลดปล่อยประชาชนจากการปกครองแบบอำนาจนิยมที่ขัดแย้งกับการปกครองแบบรัฐอิสลามเองเป็นทุนเดิม และพยายามฟื้นฟูรูปแบบการปกครองของรัฐอิสลามที่เคยรุ่งเรืองให้กลับมาในยุคสมัยปัจจุบันและมีความเหมาะสมในการปรับใช้กับรูปแบบของรัฐ-ชาติและการปกครองแบบประชาธิปไตย ซึ่งสิ่งเหล่านี้นั้นย่อมเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงและความชอบธรรมในฐานอำนาจของราชวงศ์ซาอุดิอาระเบีย (Schwartz 2003)  ที่เป็นสิ่งที่รัฐบาลซาอุดิอาระเบียนั้นพยายามดำเนินการทั้งภายในและภายนอกประเทศเพื่อคงไว้ซึ่งสภาพคงเดิมและมั่นคงมาตลอดอย่างไม่ต้องสงสัย

การแข่งขันระหว่างแนวคิดอิสลามนิยม และแนวคิดวะฮาบี ที่แพร่ขยายในตะวันออกกลางนั้นย่อมเป็นอุปสรรค์ในการครอบงำและความชอบธรรมของการเป็นผู้นำแห่งภูมิภาคตะวันออกกลาง เนื่องจาก อิสลามนิยมนั้นได้ตั้งคำถามมากมายถึงความชอบธรรมในสถาบันกษัตริย์ที่สำนักคิดวะฮาบีคอยปกป้องและเกื้อกูลในซาอุดิอาระเบียมาตลอด รวมทั้งพยายามกระจายแนวคิดและทุนให้เป็นที่ยอมรับในประเทศมุสลิมทั่วโลก ซึ่งหากไม่สามารถประนีประนอมกับรัฐบาลที่มีฐานคิดแบบที่อิสลามนิยมได้นั้นในที่สุดซาอุดิอาระเบียก็จะหาโอกาสในการทำลายและสนับสนุนกลุ่มอำนาจใหม่หรือฝ่ายตรงข้ามให้เข้ามาแทนที่ และปกครองประเทศนั้นต่อไป อย่างที่เกิดขึ้นในช่วงปลายของรัฐบาลมูร์ซีที่บริบทในอียิปต์ช่วงนั้นมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญและเกิดแรงต่อต้านภายในจากการชุมนุมต่อต้านความไม่เป็นธรรมของการแก้ไขรัฐธรรมนูญที่เป็นการเพิ่มพูนอำนาจให้ตำแหน่งประธานาธิบดีของมูร์ซี การละเลยค่านิยมต่างๆของประชาธิปไตยที่กลุ่มคนหนุ่มสาวเลื่อมใส ซึ่งกลุ่มคนหนุ่มสาวในอียิปต์เองก็มีส่วนอย่างมากในการปฏิวัติประชาชนและสนับสนุนให้มุร์ซีเข้าสู่อำนาจทางกการเมืองได้สำเร็จ ประกอบกับความล้มเหลวในการแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจของรัฐบาลมูร์ซี ทำให้เกิดการชุมนุมครั้งใหญ่ของประชาชนขึ้นอีกครั้งในการขับไล่ ประธานาธิบดี มูร์ซี และเปิดโอกาสให้ฝ่ายทหารที่นำโดยนายพล ซีซี เข้ามารัฐประหารจัดการให้เกิดความสงบและปกครองประเทศต่อไป เช่นนายพล ซีซี จึงเป็นตัวเลือกที่น่าสนับสนุนยิ่งของรัฐบาลซาอุดิอาระเบีย ดังที่ได้อธิบายมาแล้ว และในปัจจุบันการก่อตัวของแนวคิดอิสลามนิยมที่คล้ายคลึงกับแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์ที่ครอบงำรัฐบาลของแอดโดรกันในตุรกีก็ดูเหมือนเป็นภัยคุกคามใหม่อีกเช่นกันต่อซาอุดิอาระเบียแต่อาจไม่กระทบมากนักเนื่องจากมีแนวนโยบายในระดับภูมิภาคที่เป็นไปในทิศทางเดียวกันอยู่ อย่างการสนับสนุนปฏิบัติการของกลุ่มกองกำลังปลดปล่อยซีเรียในซีเรียให้ต่อต้าน กลุ่มรัฐปฏิวัติหัวรุนแรงและชาวเคริ์ด   เป็นต้น ซึ่งเราจะเห็นได้ว่าการปะทะของแนวคิดทางศาสนาเช่นนี้นั้นดำเนินอยู่บนฐานของผลประโยชน์ทางการเมืองทั้งสิ้น (Kamrava 2011)

ผลกระทบจากแนวคิดอิสลามนิยม (Islamism) ที่มีต่อระบบการเมืองและความมั่นคงของซาอุดิอาระเบีย

ในประเด็นนี้ดังที่กล่าวมาข้างต้นว่าอิสลามนิยม นั้นมีแนวคิดที่ต่อต้านและขัดแย้งต่อรูปแบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์และแนวคิดการตีความศาสนาเพื่อจัดการทางสังคมและเกื้อกูลรักษาไว้ซึ่งความมั่นคงของสถาบันกษัตริย์มาตลอดอย่างแนวคิดของสำนักคิดวะฮาบีทำให้สำนักคิดอิสลามนิยม ถูกมองเป็นแนวความคิดที่เป็นภัยคุกคามต่อราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียมาตลอด เห็นได้จากการขับไล่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมให้ออกไปจากซาอุดิอาระเบียในหลังจากที่รัฐบาลซาอุดิอาระเบียเข้าใจและรู้ถึงแนวคิดอุดมการณ์ของพวกเขาที่เป็นภัยต่อราชวงศ์ ซึ่งชี้ให้เห็นได้ชัดว่าเรื่องเช่นนี้เป็นเรื่องของความมั่นคงและความขัดแย้งทางการเมือง รวมถึงการรักษาไว้ซึ่งอำนาจที่มั่นคงของผู้ปกครอง ไม่ใช่เรื่องของความขัดแย้งเกี่ยวกับแนวความคิดทางศาสนาอย่างที่หลายฝ่ายคาดการ

ทั้งสองแนวคิดนั้นถูกสร้างและปรับแต่งขึ้นมามีวัตถุประสงค์ในทางการเมืองเป็นหลักแต่เรื่องของศาสนาก็ไม่ได้ขัดแย้งกันมากนัก อย่างในการดำรงชีวิตประจำวันหรือการบังคับใช้กฎหมายอิสลาม อาจจะต่างไปบ้างในเรื่องของความเข้มข้นของการบังคับใช้และความเหมาะสมในรัฐที่เป็นอิสลามนิยมเพราะมักจะเน้นไปในเรื่องของความเหมาะสมกับสภาพสังคมและโลกยุคสมัยใหม่ที่มีบริบทที่แตกต่างไปจากบริบทในคัมภีร์และหลักคำสอนของศาสนาอยู่มาก จึงทำให้มีรูปแบบการบังคับใช้กฎหมายในการจัดการทางสังคมที่ไม่รุนแรงหรือป่าเถื่อนจากการตีความตามตัวอักษรของคัมภีร์เสียทุกอย่าง เช่น การตัดมือ การขว้างหินจนตาย ที่เกิดขึ้นในซาอุดิอาระเบีย เป็นต้น

การนำแนวคิดทางการเมืองแบบอิสลามนิยมไปใช้เป็นแนวทางการจัดการทางสังคมนั้นขึ้นอยู่กับบริบทและกลุ่มผู้ครองอำนาจปกครองด้วย อย่างในปัจจุบันที่ตุรกีที่มีแนวความคิดหลักในการปกครองแบบ อิสลามนิยมที่คล้ายคลึงกับแบบฉบับของกลุ่มภราดรภาพมุสลิมในอียิปต์ แต่ก็มีการทรมานนักโทษอย่างและไม่คำนึงถึงเรื่องของสิทธิมนุษยชนของกลุ่มขบวนการกูเลน (Gülen movement) ที่ถือว่าเป็นศัตรูทางการเมืองของฝ่ายรัฐบาลในปัจจุบัน ทั้งนี้เนื่องจากแนวคิดของสำนักอิสลามนิยมนั้นเป็นแนวความคิดที่มีการปรับปรุงแต่งเติมได้แล้วแต่กลุ่มที่เอาไปใช้ในการจัดการทางสังคม อาจมีความรุนแรงให้เห็นแบบในตุรกีหรือ ความอ่อนนุ่มกว่าในอินโดนีเซีย เป็นต้น

เราจะเห็นได้ว่าการที่ซาอุดิอาระเบียมีการปฏิรูปการเมืองภายในมากขึ้นหลังการรับตำแหน่งรัชทายาทของเจ้าชาย มูฮัมหมัด บิน ซัลมาน (Mohammad bin Salman) ที่ทำการกำจัดศัตรูทางการเมืองโดยการจับกุมคนในราชวงศ์และคณะรัฐมนตรี 33 คนไปคุมขังไว้ในข้อหาคอร์รัปชั่น เกิดการผ่อนปรนกฎหมายต่างๆสำหรับสตรี และการเปิดประเทศให้นักลงทุนต่างชาติเข้ามาลงทุนได้โดยไม่ต้องเป็นคนรู้จักของคนในราชวงศ์ซาอุดิอาระเบีย แสดงให้เห็นถึงการตระหนักเป็นอย่างยิ่งของราชวงศ์ซาอุดิอาระเบียถึงภัยคุกคามภายในประเทศ จากสังคมที่เคยถูกกฎหมายอิสลามในแบบฉบับของสำนักคิดวะฮาบีและความกลัวที่ครอบงำไว้มานาน เริ่มมีเสียงประท้วงและเรียกร้องต่อรัฐบาล รวมถึงปัญหาในทางเศรษฐกิจที่ซาอุดิอาระเบียไม่สามารถพึ่งพารายได้จากน้ำมันซึ่งมีราคาที่ตกลงไปมากเพียงอย่างเดียวได้อีกต่อไป ต้องเปิดกว้างทางเศรษฐกิจเพื่อให้มีการลงทุนมากขึ้นจากนักลงทุนต่างชาติ รวมทั้งต้องไม่ทำให้ตัวเลขทางเศรษฐกิจของประเทศต้องตกต่ำลงไปอีก (Dickinson 2017)  เพราะนั้นจะเป็นแรงกระตุ้นให้ประชาชนมีความกระด้างกระเดื่องต่อฝ่ายบริหารและเสี่ยงต่อการปฏิวัติโดยประชาชนดังที่เกิดขึ้นมาแล้วในเหตุการณ์อาหรับสปริง และการประท้วงขับไล่รัฐบาลมูร์ซีในอียิปต์

  

สรุป

            จากที่ผู้เขียนได้ทำการศึกษาปรากฏการณ์เกี่ยวกับองค์การข้ามชาติกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ที่เป็นภัยคุกคามต่อซาอุดิอาระเบีย ได้ค้นพบว่าความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ของซาอุดิอาระเบียนั้นส่งผลให้เกิดการดำเนินนโยบายต่างประเทศที่แตกต่างกันไปในแต่ละบริบทของสถานการณ์ทั้งสนับสนุนและต่อต้าน

ในช่วงทศวรรษที่ 1950s ที่ซาอุดิอาระเบียการให้ที่ลี้ภัยแก่กลุ่มภราดรภาพมุสลิม หลังจากถูกขับไล่ออกมาจากอียิปต์ในสมัย ญะมาล อับดุนนาศิร (Gamal Abdel Nasser) และเมื่อเข้าใจถึงอุดมการณ์ที่แท้จริงของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม แล้วว่าเป็นภัยคุกคามต่อซาอุดิอาระเบียโดยเฉพาะกับราชวงศ์ รวมถึงท่าทีของกลุ่มภราดรภาพมุสลิม ที่เข้าไปร่วมสนับสนุนขบวนการชาวะห์ (Sahwa Movement) ซึ่งมีท่าทีต่อต้านและมีแนวคิดที่ต้องการเปลี่ยนแปลงและปฏิรูปเมืองในซาอุดิอาระเบียก็ยิ่งทำให้รัฐบาลซาอุดิอาระเบียเกิดความไม่พอใจและเกิดความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิมว่าเป็นสิ่งที่ต้องต่อต้านและกำจัดออกไปจากประเทศตนรวมถึงภูมิภาค เพื่อความมั่นคงของประเทศตนและสถาบันกษัตริย์รวมถึงสถานะความเป็นมหาอำนาจในภูมิภาค

เมื่อกลุ่มภราดรภาพมุสลิมได้มีสถานะที่มั่นคงและเข้มแข็งขึ้นจากการเมืองภายในประเทศอียิปต์หลังจากการได้รับชัยชนะของพรรคอิสรภาพและความยุติธรรม (Freedom and Justice Party) ที่กลุ่มภราดรภาพมุสลิมให้การสนับสนุน และกระแสต่อต้านรูปแบบการปกครองแบบอำนาจนิยมที่ผูกขาดอำนาจการปกครองมายาวนานหลายประเทศในตะวันออกกลาง ซึ่งซาอุดิอาระเบียก็ถือเป็นหนึ่งประเทศที่รวมอยู่ในนั้น ทำให้เกิดความเข้าใจถึงภัยคุกคามและรูปแบบการรับมือแบบใหม่ที่ต้องการคงสถานะเดิม (Status Quo) ด้วยบรรยากาศที่มีสันติภาพไว้ในภูมิภาคเพื่อให้ประเทศตนไม่ตกเป็นเป้าหมายของมวลชนที่กำลังโกรธแค้นผู้ปกครองที่ผูกขาดอำนาจมายาวนานของประเทศต่างๆในตะวันออกกลาง รวมถึงไม่ให้เกิดผลกระทบต่อสถานะภาพความเป็นมหาอำนาจของภูมิภาคของตน ทำให้มีเปลี่ยนการดำเนินนโยบายต่างประเทศโดยเลิกให้การสนับสนุนรัฐบาลอำนาจนิยมของมูบารัค และหันไปให้การสนับสนุนรัฐบาลของมูร์ซี แทนซึ่งได้รับการสนับสนุนอย่างท่วมท้นจากประชาชนจากการชนะการเลือกตั้งทั่วไปในประเทศอียิปต์ แต่เมื่อบริบทและสถานการณ์ในอียิปต์ได้เปลี่ยนไป รัฐบาลมูร์ซี ไม่สามารถจัดการกับปัญหาทางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจ ของประเทศ ทำให้เกิดความวุ่นวายทางการเมืองครั้งใหญ่อีกครั้งในอียิปต์ และเกิดการรัฐประหารก็ทำให้ซาอุดิอาระเบียเปลี่ยนรูปแบบการดำเนินนโยบายต่างประเทศไปสนับสนุนรัฐบาลทหารของอียิปต์

 ประกฎการณ์เหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่เรื่องของ แนวคิดทางศาสนาอิสลามที่มีความเป็นการเมืองอยู่ในตัวว่าสอดคล้องหรือขัดแย้งกันในจุดใด แต่เป็นเรื่องของอำนาจและผลประโยชน์ทางการเมืองที่จะเกิดขึ้นจากการดำเนินนโยบายต่างประเทศของซาอุดิอาระเบียเองด้วย ทั้งระดับการเมืองภายในและการเมืองระหว่างประเทศโดยเฉพาะในระดับภูมิภาคที่สำคัญที่สุดในการคงไว้ซึ่งความเป็นมหาอำนาจในภูมิภาค แต่จากการศึกษาค้นคว้าก็ทำให้พบว่าตัวแปรใหม่ที่เกี่ยวกับ แนวคิดของศาสนาอิสลามที่ไม่สามารถแยกแนวคิดทางการเมืองออกมาได้นั้นมีอิทธิพลและส่งผลอย่างมากต่อความเข้าใจและการจัดการภัยคุกคามของรัฐ จึงจะเป็นอีกปัจจัยสำคัญที่จะอธิบายปรากฏการณ์ระหว่างประเทศ ในกรอบการทำความเข้าใจและการจัดการภัยคุกคามของรัฐต่างๆ ผ่านมุมมองการประเมินภัยคุกคามตามตัวแบบทฤษฏีสัจนิยมคลาสสิคแนวใหม่ (Threat assessment Neo-classical realist model)

รายการอ้างอิง

Abir, Mordechai (1988) Saudi Arabia in the Oil Era: Regime and Elites Conflict and Collaboration. Boulder, CO: Westview Press.

Ansary, F. Abdullah. (2008) Combating Extremism: A Brief Overview of Saudi Arabia's Approach Middle East Policy, VOL. XV.

Aljazeera. (2013) Saudi king backs Egypt's military

A Research Paper. (2010) The Muslim Brotherhood and Arab Politics. Directorate of Intelligence.

Atran, Scott. (2011) In Egypt today, the Brotherhood counts perhaps some 2 million adherents: Egypt's Bumbling Brotherhood. The New York Times

BBC. (2013) Egypt's Muslim Brotherhood declared terrorist group

Black, Ian. (2012) Mohamed Morsi victory is a landmark for Egypt—but a qualified one. The Guardian

Chamieh, Jebran. (1995) Traditionalists, Militants and Liberal in Present Islam, Research and Publishing House.

Commins, David. (2006) The Wahhabi Mission and Saudi Arabia, I. B. Tauris.

DeLong-Bas, Natana J. (2004) Wahhabi Islam: From Revival and Reform to Global Jihad. Oxford University Press.

Dickinson, Elizabeth (2017) Can Saudi Arabia’s Young Prince Wean the Welfare State?. Foreignpolicy.

Elad-Altman, Israel. (2009) The Brotherhood and the Shiite Question. Hudson Institute.

Ghadbian, Najib. (2003) Democracy or Self-Interest?. Harvard International Review.

Ghattas, Kim. (2001) Profile: Egypt's Muslim Brotherhood. BBC.

Graham, Douglas, Wilson, W. Peter (1994). Saudi Arabia: The Coming Storm. Armonk. NY: M.E. Sharpe.

Hendawi, Hamza; Michael, Maggie. (2013) Outlines of Egypt army's post-Morsi plan emerge. Associated Press.

Hefner, W Robert as an editor. (2005)  Remaking Muslim Politics. Princeton University Press.

Hefner, W Robert. (2000) Civil Islam Muslim and Democratization in Indonesia. Princeton University Press.

House, Karen Elliott (2012). On Saudi Arabia: Its People, past, Religion, Fault Lines and Future. Knopf.

Husain,, Irfan; Cohen, Stephen P. (2012) Fatal Faultlines: Pakistan, Islam and the West. Arc Manor LLC.

Juergensmeyer, Mark; Roof, Wade Clark. (2011) “Wahhabis”. Encyclopedia of Global Religion. SAGE Publications.

Kamrava, Mehran. (2011) The Modern Middle East. University of California Press.

King Faisal Center for Research & Islamic Studies. (2013) Saudi Arabia's Foreign Policy.

Kedar, Mordechai (2014) Why the Saudis and Muslim Brotherhood Hate Each Other. Israelationalnews.

Kepel, Gilles (2003)  Jihad: the Trail of Political Islam. Harvard University Press.

Kevin Borgeson, Robin Valeri. (2009) Terrorism in America. Jones and Bartlett Learning.

Krämer, Gudrun (2000). "Good Counsel to the King: The Islamist Opposition in Saudi Arabia, Jordan, and Morocco". In Joseph Kostiner. Middle East Monarchies: The Challenge of Modernity. BouHouse of Saudlder, CO: Lynne Rienner. p. 262. ISBN 1-55587-862-8.

Leiken, S. Robert  and Brooke, Steven. (2007) The Moderate Muslim Brotherhood. Foreign Affairs.

Vol. 86, No. 2

Lobell, E. Steven. (2009) “Threat assessment, the state, and foreign policy: a neo classical realist model,” in Norrin M. Ripsman and Jeffrey W. Taliaferro, Neoclassical Realsim, the State and Foreign Policy. Cambridge University Press.

Mahdy, Al-Amin. (2015) The Muslim Brotherhood and the Egyptian State in the Balance of Democracy. Metransparent.

McCrummen, Stephanie. (2013) Egypt's Muslim Brotherhood is banned, and crackdown could broaden. The Washington Post.

Mintz, John; Farah, Douglas. (2004) In Search of Friends Among The Foes U.S. Hopes to Work With Diverse Group. The Washington Post.

Mura, Andrea. (2012) A genealogical inquiry into early Islamism: the discourse of Hasan al-Banna". Journal of Political Ideologies. Vol 17

Ottaway, David (2012) New Era of Relations Between Egypt and Saudi Arabia? Wilson Center.

Rayât, Asef. (1996) The Coming of a Post-Islamist Society. Critique.

Riedel, Bruce. (2013)  Saudi Arabia Cheers the Coup in Egypt. Brookings.

Schwartz, Steven. (2003) Saudi Arabia and the Rise of the Wahhabi Threat. Meforum.

Stiglistz, E. Joseph. (2017) The Globalization of Our Discontent. Project Syndicate.

Trager, Eric. (2011) The Unbreakable Muslim Brotherhood. Foreign Affairs.

Traub, James (2007). Islamic Democrats? The New York Times.

Valentine, Simon. (2015) Force and Fanaticism: The majority of mainstream Sunni and Shia Muslims worldwide. Oxford University Press.

Voll,J., Sonn,T. (2009)  Political Islam. Oxford Bibliographies Online: Islamic Studies. dol:10.1093/OBO/9780195390155-0063.

Wickham, Rosefsky Carrie (2015) The Muslim Brotherhood: Evolution of an Islamist Movement. Princeton University Press.

Yusuf, Imtiyaz. (2012) Hearing the democratic Arab voice for the first time. The Nation.

ทศพร มะหะหมัด. (2014) การเปลี่ยนผ่านทางการเมืองในความขัดแย้งของโลกอาหรับ: กรณีศึกษา ตูนีเซีย อียิปต์ ลิเบียและซีเรีย. Kasem Bundit Journal Vol 25

มูฮัมหมัดอิลยาส หญ้าปรัง. (2015) เอกสารประกอบการสอน: ปรัชญาการเมืองในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ. ศูนย์เอกสารทางวิชาการ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

สุรพันธ์ ทับสุวรรณ์. (2014)  การเมืองระหว่างประเทศในตะวันออกกลาง. สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

---

[1] งานชิ้นนี้เขียนขึ้นเพื่อนำเสนอและอธิบายปฏิสัมพันธ์ทั้งในด้านความร่วมมือและความขัดแย้งระหว่าง ซาอุดิอาระเบียและอียิปต์ รวมทั้งความเข้าใจเกี่ยวกับภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิม (Muslim Brotherhood) ในอียิปต์ที่มีต่อซาอุดิอาระเบีย เหตุการณ์ต่างๆที่ทำให้ซาอุดิอาระเบียเกิดความหวาดระแวงต่อภัยคุกคามจากกลุ่มภราดรภาพมุสลิมซึ่งส่งผลต่อพลวัตของนโยบายต่างประเทศซาอุดิอาระเบีย

This work published for proposing and describing interactions in terms of conflict and collaboration between Saudi Arabia and Egypt as well as presenting insights of the threat of the Muslim Brotherhood movement in Egypt to Saudi Arabia. The background of the events that led to Saudi Arabia's mistrust of the Muslim Brotherhood and impacted to Saudi Arabia's foreign policy dynamic.

[2] ผู้เขียนจบการศึกษารัฐศาสตร์บัณฑิต (สาขาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ) จากมหาวิทยาลัยรามคำแหง ปัจจุบันเป็นนักศึกษาปริญญาโท คณะรัฐศาสตร์ สาขาการระหว่างประเทศและการทูตมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กำลังผลิตผลงานวิจัยเรื่อง นโยบายหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (One Belt One Road) ความร่วมมือและความขัดแย้งกรณีศึกษา: Gwadar Port, Balochistan